Chương 10- Canada: xứ lạnh, t́nh nồng

 

Tôi  tri t nđược mt năm rưởi th́ đượđịnh cư ở Canada. Đáng l tôi đi Mỹ theo din cu quân nhân nhưng v́ tôi có em gái  Canada nên phi sang đó theo diđoàn t gia đ́nh. Phng, em gái tôi đă  Montréal t năm 1985 nhờ hi nhà th bo lănh tôi sang đó.

Gia tháng 4 năm 1988, tôi đến thành ph Montréal.  đây, người ta va tri qua mt mùa đông lnh lo, cây ci vn c̣n trơ cành tri lá. Em tôi nói vi tôi rng Canada được mnh danh là x lnh t́nh nng v́ nơi đây tuy khí hu lnh lo, nhưng người dân  đây dành cho người mi ti mt t́nh cm nng m, không phân bit màu da hay tiếng nói như một s nơi khác trên thế gii. Canada ch trương một xă hôi đa văn hoá.  đây, hai cng đồng văn hoá ln nht là cng đồng nói tiếng Anh và cng đồng nói tiếng Pháp. Hai cng đồng này đă h́nh thành theo ḍng lch s. Theo chân người Tây Ban Nha, người Pháp chiếm vùng đất này đầu tiên. Nhưng sau đó người Anh vi thế mnh ca hi quân đă chiến thng người Pháp để làm ch vùng đất này. Sau khi Hoa K dành đượđộc lp cho đất nước t tay đế quc Anh, nhng người trung thành vi hoàng gia Anh chy sang Canada làm cho cng đồng người nói tiếng Anh càng đông hơn.

Vế sau có nhng cng đồng người Hoa, Ukraine, Ư, Hy Lp, Nam MĐộ, Vit Nam và Đông Âu đi dân sang đây sau nhng biếđộng tng thi k trên thế gii.

Cng đồng người nói tiếng Pháp tp trung đông đảo nh hai tnh Québec và Noveau Brunswick. C̣n cng đồng người Anh đông đảo hơn tập trung  các tnh khác. Tiếng Anh và tiếng Pháp là hai ngôn ng chính thc ca Canada.

Năm 1980 dưới thi th hiến René Lévesque, và năm 1995 dưới thi th hiến Jacques Parizeau, đă có hai cuc trưng cầu dân ư  Québec để giành đc lp nhưng đều tht bi.

Va ti Canada, ngay ngày hôm sau tôi lên s đi trú làm đơn bảo lănh v và hai con c̣n kt l Vit Nam.

Tôi v  vi v chng em gái tôi trên đưng Berri gn ga métro (ga xe đin ngm) Crémazie. Hai đưa quen nhau trên đo t nn nhưng khi qua đến Montréal mi làm đám cưi. Em r tôi có đđ gia đ́nh  đây c̣n em gái tôi mt thân, mt ḿnh nên phi nh ngưi quen đng ch hôn.

Mt tun sau ngày tôi ti, em gái tôi sanh đa con gái đu ḷng  bnh vn Juif  khu Côte des Neiges. T nh đă hc tiếng Pháp, lên đi hc s dng tiếng Pháp làm chuyn ng và thi gian  tri t nn, tôi là hiu trưng trưng Pháp Văn, hàng ngày tiếp xúc vi c vn ngưi Pháp nên tôi không b ng  khi hi nhp vào xă h đây. Tôi có th đi thăm em gái tôi bng métro và xe bus d dàng dù ch mi tđây có vài ngày.

Tôi ghi danh hc COFI (Centre d’orientation et de francisation des immigrants) tc là Trung tâm hưng nghip và dy tiếng Pháp cho di dân. Thđó, hc COFI đưc lănh khong 350 đô mi tháng gm tin sinh hot và tin xe. Thi gian hc t  8 gi sáng đến 3 gi chiu. Tôi đă biết tiếng Pháp nên cô giáo già thưng nh tôi dy thế cho cô mi khi cô bn. Em r tôi dn tôi đi làm ca hai (t 4 gi chiđến 12 gi đêm) cho mt hng git qun jean. Lương ti thiu ch có 4,50 đô mt gi nghĩa là 720 đô mt tháng cng tin COFI cho là 1070 đô mt tháng là khá nhiu trong năm 1988 khi mà 100 lít xăng cũng như th tháng đi métro và bus ch có 19 đô.

Bui chiu, khi xong lp COFI tôi nhy lên métro ri chuyn qua xe bus đi ti ch làm. Công vic tôi  đó là b vào máy git mt xp qun jean Trong máy giđă có sn các ḥn si. Khi cho máy chy, các viên si làm cho qun b cà thành nhng đm trng, Mode thđó và c bây gi là qun jean phi có lđm trng. Nhưng lúc đó chưa có mode mc qun jean rách như bây gi!  Git xong, tôi b qun vào máy sđ sy khô rđưa qua nhóm th i. Cơm chiu em gái tôi nu c hai phđ em r tôi mang vào hăng, hai anh em s ăn vào gi break. Tan ca, tôi và em r phi nhanh chân nhy lên xe bus đ kp chuyđi chuyến métro chót  v nhà.

 tnh Québec, nht là  Montral, nhng ngư nhà thuê có truyn thng thích thay đi ch . Hàng năm, c vào đu tháng 7, nhm ngày l Quc Khánh Canada, h tr nhà đi mưn ch khác. Có khi ch mi t hơn ch cũ hoc giá thuê mc hơn nhưng h vn thích đi ch , Mi ln dn nhà, h b nhng vt dng cũ như salon, bàn, t , ghế, giưng. nm cũ ra đưng đ khi đến ch mi sđ mi. Nhng ngưi nghèo hơn hay nhng di dân mđến không có tin mua sm c viđến mang v dùng,

V chng em tôi cũng dn nhà khác vào đu tháng 7 năđó, nhưng không phi bt chưc nhng ngưi Québécois (dân đa phương  Québec) mà đ mưn mt căn nhà rng ri hơn, có hai pḥng ng đ tôi có ch ng thay v́ ng ngoài pḥng khách như  ch cũ đây, ngưi ta tính sc cha mt căn h theo s pḥng ca nó, Pḥng ng, pḥng khách, pḥng ăđu tính là đơn v, c̣n nhà  tm là nđơn v. Căn h nào cũng phi có pḥng ng và nhà tm. Như vy, mt căn h nh nht là 11/2 nghĩa là có mt pḥng ng và mt nhà tm. Căn h 21/2 có mt pḥng ng, mt pḥng ăn và mt nhà tm. Căn h 31/2 có mt pḥng ng, mt pḥng khách, mt pḥng ăn và mt nhà tm. Căn h 41/2 có hai pḥng ng, mt pḥng khách, mt pḥng ăn và mt nhà tm. Thđó giá mưn mt căn h như sau: 150 đô cho căn h 11/2, 250 đô cho căn h 21/2, 350 đô cho căn h 31/2, 450 đô cho căn h 41/2...Giá thuê nhà ngày nay mc hơn nhiu; mt căn h 41/2 giá ít nht là 800 đô.

Nhà mi chúng tôi là 41/2,  tng trên ca mt nhà hàng Ư trên đưng Jarry cách xa ch  cũ chng 3km. Mđiu cn lưu ư là khi mua hay thuê nhà  không nên  gn nhà hàng hay ch v́ nhng nơđó s có rt nhiu chut .

Mt thi gian sau, đ gia đinh em gái tôi có không khí riêng tư , tôi thuê mt căn h 21/2  đưng Drolet gn ch trái cây Jean Talon  riêng.  đây rt tin v́ gn ch Á Châu: ch Asie, ch Pnom Penh và ga métro Jean Talon.

Tôi gi thơ v Vit Nam cho v tôi đ gi qua cho tôi nhng giy t h tch và nhng văn bng ca tôi  Vit Nam. Tôi nh thông dch viên hu th dch nhng giy t đó. Tôi làm équivalence bng tt nghiđi hđ ghi danh hc bng Giáo Dc So Sánh Và Quc Tế (Diplôme de l'éducation comparée et internationale)  trưng đi hc Montréal. Đng thi tôi đi phng v s giáo dc thành ph đ xin giy phép dy hc. V vic hc, tôi phi b d dang na chng v́ khi v con qua ti, tôi phi lo sinh kế cho gia đ́nh. Tôi đưc s giáo dc cp giy phép dy trung hc nhưng khi nđơn vào các Commission Scolaire xin vic th́ đưc tr li ch đó, khi nào có ch s nhn. Th́ ra lúc đó trong ngành giáo dc không có ai b ch. Sau này, thi th tưng Lucien Bouchard, chính ph có chính sách cho giáo chc ngh hưu sm (retraite anticipée) th́ có ch trng nhiu nhưng lúc đó tôi đă gn 60 tui ri.

Khi tôi  riêng đưc vài tháng th́ tôi b mt vi hăng qun jean. Tôi ch c̣n lănh đưc có 350 đng ca COFI trong khi tin nhà là 250 đô, mi tháng tôi gi v cho v con 100 đô và m tôi 50 đô vá c̣n tin sinh hot ca tôi: tin ch, tin xe bus... Tôi không biết xoay s làm sao đây?

Thế là mi ngày tôi đu mua mt t báo Journal De Montréal đ t́m vic làm. Thđó Internet chưa phát trin nên báo nào cũng có vài chc trang dành cho mc rao vt: mua, bán, cho thuê nhà ca, xe c, sang tim, cn ngưi làm...Ngày nay, có nhiu t báo phi ngưng không ra phiên bn in như t báo La Presse có lch s hàng my trăm nă Québec  v́ không c̣n nhiđc gi và khách hàng đăng trong các mc qung cáo và rao vt chng c̣n bao nhiêu.T Journal De Montréal mà đi tưng đc gi b́nh dân hơn vn tiếp tc ra báo giy nhưng mc rao vt thu gn có mt vài trang.

Nh mc rao vt cn ngưi ca t Journal De Montréal, tôi t́m đưc vic làm  hng sn xut tht ngui Charcuterie Parisienne  đưng Marconi không xa nơi tôi . Hăng này là mt công ty ca gia đ́nh ngưi Thy Sĩ gc Do Thái di dân sang Québec thành lp t năm 1940. Ngưi sáng lp là cha ca ông Jacques (ch ca tôi), ban đu ông ta m mt tim nh làm tht ngui: pâté, jambon, saussisse...giao cho các nhà hàng gđó bng xe đp. Dđn, tim phát trin thành mt thương hiu ni tiếng có khách hàng là các siêu th, nhà hàng ln, khách sn... Montréal, Québec, toàn Canada và c bên M. Tuy không ln như thương hiu Mapple Leaf nhưng tht ngui ca Charcuterie Parisienne ngon hơn v́ đa s sn phm làm bng th công.

Nhân viên sn xu đây không đông và đa s là di dân, nhiu nhđến t Âu Châu. Lúc tôi làm  đó th́  có ba ngưi B Đào Nha, hai ngưi Québécois, mt ngưi Tây Ban Nha, mt ngưi Croatie,mt ngưi Pháp và hai ngưi Á Châu là tôi và mt ngưi Lào gc Hoa. Nhân viên văn pḥng và tiếp th đu là ngưi Québécois.Thđó di dân Nam M và Trung M đến Québec rđông nhưng ông Jacques không mưn h v́ biết bn cht h lưi biếng và thưng ăn cp vt.  Sau này, ông Jacques nh tôi gii thiu thêm hai ngưi Vit khác là ngưi quen ca tôi là: Hùng,  chung tri t nn vi tôi và Sơn, quen vi Vũ cùng hc COFI vi tôi.

Tôi và anh chàng ngưi Lào làm  khâu đóng gói hàng, Sơn ra khuông jambon và Hùng làm v sinh tng quát. Bn ngưi Á Châu chúng tôi làm lao đng ph thông nên lương thp hơn nhóm ngưđến t Âu Châu v́ h có ngh làm tht.

Ai cũng biết bn cht ngưi Do Thái là keo kit. Lúc cha ca ông Jacques mt, ông rao bán nhà ca cha ḿnh. Ông ta hi tôi có cn mt b salon c̣n t nhà cha ông không. Lúc đó v con tôi sđưc qua đây nên tôi tr li cn. Ông ta nói ông s bán r cho tôi. Tôi tr li rng tôi không có tin mua và nh thm: ông này đúng là "trùm ṣ", đ cũ nếu không cho th́ quăng ra đưng có đâu đ̣i bán cho ḿnh. My ba sau, ông Jacques sai tôi và anh chàng Lào đi khuân b salon lên xe ch v nhà con gái ln ca ông ta.

Tôi làm vi đây th́ không có ǵ nng nhc, nhưng ti thân nghĩ v́ ḿnh  "bên thua cuc" (nói theo cách ca nhà báo Osin Huy Đc, tác gi cun "Bên thng cuc") nên t mt ngưi làm vic trí óc có cuc sng phong lưu phi lưu vong sang x ngưi làm lao đng chân tay lănh đng lương ti thiu. Mi bui sáng trên đưng t nhà đến ch làm tôi t nói thm: đây là "con đưng đau kh" (ta mt cun tiu thuyết ca Ngamà tôi đă đc trong thi gian  tri ci to). Nhưng tôi t an i, không riêng tôi nhiu ngưi Vit khác cũng  trong hoàn cnh như tôi. Tôi biế Montréal có mt ông là bác sĩ, giáo sư trưng đi hc y khoa Sài G̣n là thy dy v ông, cũng là bác sĩđă phi làm lao đng chân tay như c ra toilette đ nuôi v ông hc li ly bng bác sĩ hành ngh tđây. Tôi thưng gp ông lang thang như ngưi tht chí trong mall dưi ph.

Tôi t ha vi ḿnh s "hy sinh đi b đ cng c đi con". Sau này khi các con tôi qua đây, dù làm vic cc kh đến my tôi cũng phi lo cho các con tôi có mt ch đng vinh d trong xă hi này.

Thđó khu Côte Des Neiges là nơi tp trung nhiu ngưi Vit nht. Cui tun ngh vic Hùng thưng ly xe ch tôi và Sơn xung chơi nhà Thin, ngư chung tri t nn vi Hùng. Thin và v tên Thm và đa con đ  đđưđt tên là Vin X thuê nhà bên cnh nhà ca ch ḿnh, là mt contracteur may.

Trong thp niên 80 và 90 ca thế k trưc có th nói Montréal là trung tâm may mc ca thế gii. Hu hết nhng gia đ́nh Vit Nam  đây làm ngh may gia công. Ngưi nào làm ngh may lâu năm kư hđng vi các hng may ln lănh qun áo đă ct sn v giao li cho nhiu ngưi may ti nhà. Xong, h thu v làm finition nghĩa là làm khuy, đơm nút và i. Hđưc gi là contracteur may, thuê mt ch rng ri, mua mt s máy may, máy làm khuy, đơm nút và máy i. Ti ch, h mưn mt ngưi may giđ  may mu, ngưi làm khuy, đơm nút, ct ch và i. Thưng nhng ngưi già ph trách ct ch lănh lương thp nht cón nhng ngưi th i phi là nhng thanh niên khe mnh lănh lương cao nht. Ngưi may  nhà phi sm ít nht mt máy plain (may hai ch) và mt máy overlock (may 3 hoc 5 chđ hành ngh. Hiu máy tt nht là Juki ca Nht. Máy plain phi là máy t đng ct ch mi may nhanh đưc. Mi ln nhn hàng, ngưi may gia công phi may vài trăm cái áo hay qun trong mt tun hay mưi ngày. Ngưi may gia công nếu chưa có nhà riêng th́ phi thuê nhà  tng trt hay sous sol (tng hm) đ hành ngh tránh gây n ào cho nhng ngưi bên cnh.

Sau này, Thin m contracteur may và v tôi may gia công cho Thin. Cui thế k 20 và đu thế k 21, bn tư bn v́ li nhun tung ra sách lưc "toàn cu hóa" công nghiđ đem hăng xưng sang nhng nưđang phát tri Nam M và Á Châu, nht là Trung Quc và Đ đ li dng giá nhân công r. Hu qu, Montréal mđa v th đô may mc ca thế gii. Ngh may gia công  đây xung dc v́ giá công may r mt, không đ sng. Rt nhiu ngưi b ngh.

Trưđây,  Montréal  có hai ngh thông dng ca ngưi Vit Nam ngoài viđi làm công  các hng xưng là nhà hàng và may gia công. Ngh may đi xung làm nhà hàng ít khách. Mt s ngưi trong hai ngành ngh này v́ cuc sng đ qua ngh bt hp pháp :"trng c" (trng cn sa). H mưn mt căn nhà, hđng vi nhng t chc ti phm ma túy, thưng là ngưi Ư đ trng cn sa ti nhà. V́ cây cn sa cn nhiu ánh sáng nên h phi s dng đin rát nhiđ thăp sáng nên thưng b bi l v́ công ty Hydro-Québec khám phá s đin tiêu th quá mc b́nh thưng nên nghi ng và báo cho cnh sát. Thế là h phi vào tù. Nay chính ph Canada ca th tưng Justin Trudeau đă hp thc hóa vic s dng cn sa và cũng như rưu, cn sa đưc nhà nưđc quyn kinh doanh! Ngh "trng c" nay đă vào tay nhà nưc và mt ln na có mt s ngưi Vit b "tht nghip".

Canada là mt liên bang gm 10 tnh bang và hai lănh th. Québec là tnh bang rng nht nhưng Ontario là tnh bang đông dân nht. Mi tnh bang đưc t tr trong liên bang tương t như mt tiu bang trong Hip Chng Quc Hoa K, nhưng theo chế đ đi ngh như bên Anh. Sau mt cuc bu c , đng nào có nhiu ngưđc c nht th́ ch tch đng đó làm th tưng (liên bang) hay th hiến (tnh bang). Liên bang có quc hi gm hai vin: thưng vin và h vin. Dân biu h vin do dân bu c̣n thưng nghi sĩ do th tưng ch đnh. Quc hi tiu bang ch có mt vin mà dân biu do dân bu. Liên bang giao cho tnh bang nhiu quyn hn nht là tnh bang Québec, nơi cng đng nói tiếng Pháp đông nht. Canada nm trong Khi Thnh Vưng Chung nên th tưng liên bang ch đnh mt ngưi làm Toàn Quyn Canada thay mt n hoàng Anh và th hiến tnh bang chn mt phó Toàn Quyn. Chc v Toàn Quyn hoc phó Toàn Quyn ch có tính cách tưng trưng trong nghi l.

Ba thành ph ln nh Canada là Toronto thuc tnh bang Ontario, Montréal thuc tnh bang Québec và Vancouver thuc tnh bang Colombie Britanique. Ngưi Viêt tp trung đông đo nh ba thành ph đó. Theo giáo sư Lâm Văn Bé trong bài biên kho: “Din mo ngưi Vit ti Canada t ngày mi lp cư đến năm 2016” s trí thc Vit Nam tp trung đông đo nht là  tnh bang Québec đc bit là  Montréal. Tng s ngưi Vi Montréal năm 2016 là 38.660 ngưi mà trong đó có 530 bác sĩ, 280 nha sĩ và 150 dưc sĩ (theo BS T Uyên). T l ngưi Vit có bng đi hc và hđi h tnh bang Québec cũng cao bng dân bn x và gđôi ngưi Vi các tnh bang đông ngưi Vit như Ontario, Colombie Britanique và Alberta.

Có th gii thích là thế h th nht ca nhng ngưi nhp cư Vi Canada là nhng ngưđưđào to trong h thng giáo d min Nam trưc 75 thông tho tiếng Pháp, nht là nhng ngưi có tŕnh đ đi hc phi dùng chuyn ng tiếng Pháp trong hc tŕnh (đc bit là các bác sĩ) nên h chn tnh bang Québec. Dù đa s các ngưđó không có cơ hi s dng li ngành ngh chuyên môn ca ḿnh nhưng con cháu h tha kế gen ca ông cha nên thành công trong hc vn.

Tôi mt 14 năm làm lao đng chân tay và v tôi 10 năm ngi mit mài bên bàn máy may t sáng đến nđêm nhưng cui cùng chúng tôi rt hài ḷng khi hai đa con chúng tôi không phđi trên “con đưng đau khổ” như chúng tôi.

Dân đa phương  tnh bang Québec là ngưi Québécois mà ngưi Vit gi tri là ngưi C̣i. H là hu du ca nhng di dân đến t Pháp cách nay bn thế k thành ra ging nói ca h khác vi ngưi Pháp  chính quc, tương t như gng ngưi min Nam hay min Trung so vi ging ngưi min Bc nưc ta. Khi tôi nói chuyn vi mt ngưi dân đa phương h sa ging đúng ging Paris th́ tôi nghe đưc c̣n khi hai ngưi dân đa phương nói chuyn vi nhau tôi chng nghe đưc ǵ ging như tôi nghe hai ngưi Qung Nam nói chuyn vi nhau. N sĩ Francoise  Sagan (tác gi cun Bonjour Tristesse) có ln nói: ging nói ca  ngưi Québécois nghe bun cưi, bà đă b dân Québec  phđi d di làm bà phi lên tiếng xin li.

Nhưng phi công nhn rng  tnh bang Québec, nht là  Montréal, ngưi ta nói đưc hai th tiếng Anh và Pháp. Ngưi di dân và con cháu h li c̣n nói đưc tiếng m đ thành ra h có li thế khi giao dch hay đi làm.  các tnh bang khác ngoài Nouveau Brunswick, ngưi ta ch nói đưc tiếng Anh. V́ vy, qua các đi th tưng ca Canada, đa phn h xut thân t Québec. Th tưng hin nay ca Canada: Justin Trudeau cũng như cha ông ta (Pierre Trudeau, th tưng nhiu nhim k trong thế k trưc) là ngưi Québécois.

Năm 1989, Nguyn Văn Ba thưng dưc gi là Ba Tô (nhân vt chú ba Tô trong phim truyn truyn h́nh  Vit Nam sau 75) và mt ngưi bn tên Tâm  chung đo vi nó đưđnh cư  Québec. Ba Tô là  ngưđi chung tàu vi tôi. Nó  Th Thiêm, hin lành và cht phác. Hai đđưc mt ông ch trang tr Sherbrooke bo lănh. Nếu chúng v đó s phi làm vi nông tri cc kh lm. Tôi đi xe bus xung Sherbrook bo lănh chúng v Montréal. Tâm v  vi mt ngưi anh rut, c̣n Ba Tô v  vi tôi. Đ có ch rng ri cho hai ngưi, tôi mưn mt căn nhà khác 3 1/2  đưng De L' Épée thuc khu ngưi Grec, cũng không xa ch làm ca tôi.

Tôi dn Ba Tô đi làm th An Sinh Xă Hi, th Bo Him Sc Khe, mua th đi métro. Ba Tô thuc din nhà nưc bo lănh nhân đo nên đưc cho tin mua qun áo m các tim bán qun áo, ch bù tôi thuc din nhà th bo lănh ch đưc mt con chiên nhà th dn xung sous-sol nhà th cho nhng qun áo cũ. Ri tôi dn nó đi ghi danh hc lp COFI.

Canada là mđt nưc rng mênh mông, đng th hai sau nưc Nga, rng hơn Trung Quc và Hoa K và ch nh hơn Châu Âu mt chút. Din tích Canada gn 10 triu km2 (din tích Vit Nam khong 330.000 km2) nghĩa là Canada 33 ln ln hơn Vit Nam. Dân s Canada ch có hơn 35 triu ngưi trong khi Vit Nam  97 triu dân (gn gp 3 ln dân s Canada). T đông sang tây Canada  ni liĐi Tây Dương vi Thái B́nh Dương và t bc xung nam Canada nm gia Bc Băng Dương và Hip Chng Quc Hoa K.

Trong gn 10 triu km2 din tích th́ các h thiên nhiên chiếm khong 9%. Canada có 31.752 h rng trên 3km2 trong đó có 561 h rng hơn 100km2. S h  Canada nhiu tng s h c̣n li trên thế gii

Th đô ca Canada là Ottawa nm trong tnh bang Ontario. Cư dân đu tiên  Canada là ngưi da đ (paléoaméricains) đến t Á Châu qua mt dăi đt n eo bin Béring ni lin Nga cách đây 30.000 năm. Hu du ca h bây gi đưc gi là ngưi Canada gc (autoctone) thưng sng trong các khu dành riêng (réserve) và hưng nhng ưđăi đc bit: đưc cp nhà đưc lănh tin tr cp, đưc min mi th thuế...

Ngưi autoctone có gương mt ging ngưi Tàu và Vit Nam nhưng ngưi nào cũng béo ph́ v́ h ít hođng và ăn tht m nhiu. Khi con gái tôi làm  thành ph Sept-Iles, min bc Québec gn khu dành riêng ca ngưi autoctone h gp tôi h nh́n tôi tht lâu xem có phi là đng chũng ca h không, nhưng khi thy tôi không béo ph́ như h th́ h biết tôi không phi là ngưi như h. H sut ngày  không và luôn luôn ung rưu nên tui th ca h rt thp.

Canada là cưng quc kinh tế đng th 10 trên thế gii ngang hàng vi Nam Hàn và Brazil dù dân s ít hơn hai nưđó. Canada  trong top 10 nưc có cuc sng tđp nht trên thế gii bên cnh các nưc Bc Âu, Thy Sĩ, Úc và Tân Tây Lan. Có nhiu năm Canada đng đu top 10 đó. Lưu ư là M, Anh, Pháp, Đc, Nht chưa bao gi có tên trong top 10 này. Ngân sách giáo dc và y tế  Canada chiếm phn ln ngân sách quc gia. Tr em sinh ra đưc nhà nưc tr cđến 18 tui. Trưng hđưc min phí đến hết cp ph thông. Khi hc cao đng hay đi hc sinh viên đưc hc bng và mưn tin lăi nh ch tr li sau khi có vic làm. Ngưi dân tht nghiđưc lănh tr cp tht nghip. Không t́m đưc vic làm, ngưi dân đưc hưng tr cp xă hi. Ai bnh đưc cha bnh min phí. Trên 65 tui th́ ngưi ta đưc lănh tin già. Ai làm vic lương thđưc nhà nưc cho mưn nhà giá r...

Ba Tô t́m đưc vic làm nên dn ra  riêng. Sau này, ngày đám cưi ca nó, Ba Tô có mi v chng tôi đến d. Nh tính cn cù nên nó làm contracteur may cũng khm khá. Tâm, bn nó, có máu c bc, mê Casino nên c̣n lđn.

 Montréal , Casino nm trên đo Ste-Hélène ngay dưi cu Jacques Cartier nên ngưi dân Montréal d lui ti. Ai có xe hơi th́ chy lên gia cu ri quo xung đó. Ngưi ta cũng có th s dng métro và xe bus đ tđó. Trong Casino ngưi ta trông thy rt nhiu dân đđen ( Hoa , Vit, Miên, Lào) đến ni ngày Tết âm lch, Casino có t chc múa lân mng năm mi. Nhưng cũng v́ đó bao thm cnh xy ra. Có nhiu ông ch nhà hàng  ph Tàu b phá sn. Có ngưi thua nng đến phi nhy cu t t. Có k giết ngưi cưp tiđ đánh bc...Bao gia đ́nh tan nát!

H thng truyn thông: báo chí, radio, TV  Canada thđó dù chưa có mng Internet như bây gi nhưng cũng rt mau l và chính xác. Năm 1988, h́nh nh Ben Johnson, lc sĩ chy nưc rút ca Canada v nh gii 100 m trong Thế Vn Hi Seoul trên truyn h́nh làm nc ḷng dân Canada. Tiếc thay, sau này anh ta b tưc huy chương vàng v́ đă dùng thuc kích thích đ thi đu. Năm 1989, bao biến c trng đi trên thế gii nhanh chóng đưđưa lên sng đng trên màn nh nh. T h́nh nh mt ngưi dân can đm chđưng tiến ca xe tăng ti qung trưng Thiên An Môn  Trung Quđến cnh đđ bc tưng ngăn cách Đông và Tây Bá Linh  Đc. Nhng h́nh nh sđ như nhng con c domino ca các nưc xă hi ch nghĩ Đông Âu và nht là ngày cui cùng ca v chng nhà đc tài Ceausescu  Roumanie đưc mi ngưi theo dơi như đang chng kiến ti hin trưng. V thm sát 14 n sinh viên ti trưng Đi Hc Bách Khoa Montréal ca mt thanh niên mang mc cm t ti v́ thua kém phái n ngày 6-12-1989 làm kinh hoàng ngưi dân Montréal hin hoà.

Để chun b đón rưc v con sp qua ti, tôi đi hc lái xe. Hùng và Thin thay phiên tp lái cho tôi ti băi đu xe b trng gn nhà Thi khu Côte Des Neiges. Tôi c̣n nh ngày tôi thi ly bng lái xe năm 1991 là ngày tng thng Bush cha m chiến dch “Băo Sa Mc” đánh vào Irak.

Khiêm là bn vi Hùng  đo. Khiêm rđo qua Canada trưc tôi. Khi biết v chng tôi tng m quán ă Vit Nam và v tôi là đu bếp chuyên nghip nên Khiêm đ ngh tôi khi nào v tôi qua đây s hp tác vi chúng tôi m mt nhà hàng  Montréal. Khiêm b vn và chúng tôi b công. Khiêm sang tim Long M  đưng Jean Talon và ch M ch cũ ca tim s tm thi giúp chúng tôi làm bếp chính ch v tôi qua.

Mt hôm, tôi đang làm vi Charcuterie Parisienne th́ văn pḥng hng gi tôi cho biết s di trú báo tin v con tôi đưc visa sang Canada đoàn t vi tôi. Không ni vui mng nào hơn sau gn 6 năm xa cách tôi s đưc sum hp vi gia đ́nh.

Hôm đđón v con tôi nhđúng ngày 8/3 (ngày Quc Tế Ph N) năm 1992, tôi nh anh Lê Tn Lc, bđng nghiđng thi là bn ve chai ( “camarade de bouteille”) trưc 75 và Hùng làm chung hăng ly xe hơđi vi tôi lên phi trưng Mirabel đón v con tôi.

Nh li ngày tôi ra đi, Lư, con trai ln tôi mi vào lp 6 trưng Khánh Hi 1, qun 4 và Lan, con gái tôi đang hc lp 2 mà nay đa lđă 17 tui hc lp 11 trưng Nguyn Trăi và đa nh 13 tui hc lp 8 trưng Chi Lăng.

T phi trưng v đến Montréal, tôi mi mi ngưi vào nhà hàng Chim S ca chúng tôi ăn ung mng ngày sum hp ca gia đ́nh tôi. Tôi đă đi bng hiu Long M sang Chim S.

Sáu năm xa cách, đêm đu tiên gp li, v chng tôi có biết bao nhiêu điđ tâm s. Hai đa con tôi v́ trái gi gic cũng không ng đưc. Sáng hôm sau, gă Tây C̣i  tng dưi chy lên kiếm chuyn nói rng chúng tôi làm n hn không ng đưc. Trưđó, nhiu ln hn g ca pḥng tôi than phin tôi m nhc ln quá. Bên cnh pḥng tôi có mt anh ngưi Hoa, tng du h đây,  mt ḿnh ch có mt cái radio nh mà cũng b gă Tây C̣i này chy lên kiếm chuyn. Nghe nói gă b v b, b stress nng nên trút ni hn t́nh lên nhng ngưi li xóm. Khi nghe tôi k li, nhng ngưi làm chung hăng đ ngh tôi dn h v nhà tôi nhu nhđ nếu gă đó chy lên, h s cho gă mt bài hc. Tôi t chi v́ không mun rc ri.

V́ v con mi qua, tôi không mun h b sc nên nói vi ch nhà tôi phi tr nhà đ thuê ch khác dù chưa hết hđng thuê nhà . Ch nhà thông cm nn thay v́ phi bi thưng 3 tháng tin nhà, tôi ch tr mt tháng đ ch nhà đăng báo t́m ngưi thuê.

Sáng ngày hôm sau, chúng tôi dn nhà v đưng St-Zotique, cũng không xa ch tôi làm. Căn nhà mi là 5 1/2 có 3 pḥng ng. Khiêm v  chung vi chúng tôi đ chia bt tin nhà.

AnMai1993.jpg

H́nh chụp vợ chồng tôi năm 1993 ở nhà tại Montréal

Sau vài ngày đi làm giy t và ngh ngơi, v tôi bđu ra nhà hàng làm bếp chính, Khiêm làm ph bếp và chy bàn. Bui chiu, t hăng v tôi ghé nhà hàng đ ph vic vi hai ngưi.

Tnh bang Québec có đa s dân nói tiếng Pháp nên t năm 1974 chính ph tnh bang này ra sc lut 101 công nhn Pháp Ng là ngôn ng chính  đây. Tt c mi giao dch bng ming hay trên giy t phưu tiên cho tiếng Pháp. Trên bng hiu, nếu bng hai th tiếng Anh và Pháp, th́ hàng ch tiếng Pháp đưc viết phía trên và to hơn hàng ch tiếng Anh phía dưi. Ch có con cái nhng ngưi nói tiếng Anh mđưc cho hc trưng Anh, c̣n li phi hc trưng Pháp.

Mun vào đi h Québec hc sinh phi qua 13 năm ch không phi 12 năm như  Vit Nam: 6 năm tiu hc, 5 năm trung hc và 2 năm CÉGEP (Collège d’enseignement général et professionel). Nếu ai mun hc chuyên ngành th́ phi hc 3 nă CÉGEP đ có th tr thành cán s (technicien).

Xong CÉGEP hc sinh theo khoa hc thun tuư ( sciences pures) ghi tên vào các ngành toán hay k thut, hc sinh theo khoa hc v sc kho (sciences de la santé) ghi tên vào y khoa, nha khoa, dưc khoa, thú y hay điu dưng. Các trưng đi hc chn sinh viên theo thành tích hc v trung hc và CÉGEP.

Gay go nht cho nhng ai mun hc thành bác sĩ. Không nhng phi có đim cao mà c̣n phi qua mt cuc phng vn. Ngoài ra các trưng đi hc c̣n đưa ra mt tiêu chun chn la theo thng kê gi là cote Z hay cote R. Tôi đưc các ông bác sĩ Vit Nam khuyên cho con ghi tên  nhng trưng CÉGEP d đ có đim cao nht trong trưng th́ đưc cote Z cao, như vy chc chđưc nhn vào y khoa. Tôi nghe li cho con gái tôi vào hc CÉGEP Rosemont là mt trưng d thay v́ vào Bois De Boulogne hay Maisonneuve là các trưng khó. Không ng năm con gái tôi vào đi hc th́ ngưi ta đi cote Z sang cote R, theo đó ai hc trưng d s b tr đim. Thành ra con gái tôi không vào đưc y khoa đành vào nha khoa. Nhưng may mn thay, vi ngành này nó đă đđưc thành công trong ngh nghip.

Mt ngu nhiên, tôi và hai con tôi đu tng cùng h trưng đi hc Montréal. Trưng này to lc trên đi Mont Royal nên phong cnh rđp. Nhưng vào mùa đông, đưng dc b đóng băng nên khi di chuyn t pavillon này sang pavillon khác rt nguy him v́ trơn trt. Tôi đă té mt ln trên đó b try tra c mt mày.

Trưđây,  tnh bang Québec, giáo dc là công vic ca Giáo Hi Công Giáo. V́ vy. Trưc năm 1998, U Ban Công Giáo HĐưng Thành Ph Montréal CÉCM (Commission des écoles Catholiques de Montréal) qun lư tt c cá trưng tiu hc, trung hc, trưng ngưi ln và trưng dy ngh. T ngày 1/7 năm 1998 U Ban này đi thành U Ban HĐưng Thành Ph Montréal CSDM (Commission scolaire de Montréal).

Tôi dn hai con tôi đến văn pḥng CÉCM xin ghi danh đi hc. Hai đđưc nhn vào lp acceuil  trưng trung hc Louis-Joseph-Papineau trên đưng Louvain Est cách nhà chúng tôi khong 45 phút đi xe bus. Ngày đu tiên tôi dt chúng đến trưng cho biết. Trên xe bus tôi đếm s trm dng cho chúng nh. Hôm sau hai đa t đi hc và tôi không quên viếđa ch trên mt miếng giy cho mđa gi, nếu lđưng nh cnh sát đưa v nhà.

Ch sau 4 tháng hc Pháp Văn, hai đa con tôi đ sc vào lp thưng xuyên  trưng trung hc Lucien Pagé trên đưng Jarry. Lư vào 4è và Lan vào 2è đúng vào đu năm hc.

Nhà hàng Chim S ca chúng tôi  Montréal không bán đầđủ các món đặc sn chim và tht rng như quán Chim S  qun 4 ngày nào v́ nhng lut l nghiêm ngt bo tn cm thú thiên nhiên  đây. Nhà hàng chúng tôi không có món chim s rô-ti ḍn và béo, dù vn mang bng hiu Chim S, cũng không có món nhím xào lăn ngon hơn thịt gà na. Nhưng bà xă tôi vn chju khó làm món di lươn tốn nhiu công phu nhưng rấđặc sc làm nhng thân ch mi ca chúng tôi  đây rt tán thường. Ngoài ra, nhng món nhu như lẩu cá hú, c ri dê, ḅ bóp thu, cua rang mui...làm cho nhà hàng chúng tôi khác bit vi các nhà hàng khác  Montréal này.

 hi ngoi, nơi nào cng đồng người Viđông đảo th́  đó nhà hàng, garage sa xe, tim ht tóc và sau này các tim nail là nhng nơi đồng hương chúng ta gp g thường xuyên.  nhà hàng chúng tôi, nhng người ni tiếng trong gii ngh sĩ ở min Nam trước 75 cũng thường hay lui ti. Chúng tôi được chiêm ngưỡng bng xương bằng tht nhng ngườđẹp như là á hu truyn h́nh Hoàng Kim Uyên, phu nhân ca bác sĩ Trang Châu (ngườđược gii văn chương toàn quc vi tác phm Y Sĩ Tiền Tuyến) hay Như Hảo, v ca giáo sư nhạc sĩ Phạm Mnh Cương. Tiếc thay nhng đôi trai tài, gái sy sau này đă ră cánh uyên ương. Nhà hàng chúng tôi cũng từng phc v mt trong nhng ông vua nhc tr trước 75: Trường K, người thp bé vđôi kính cn tht dy. Anh đă mt trong khi đang liên tiếp cho ra đời nhng tác phm viết v tiu s nhng ca sĩ Việt Nam  hi ngoi.

Anh Lê Tn Lc, bn tôi mi nhng người hođộng trong lănh vc văn chương như bác sĩ Trang Châu, các nhà thơ Lưu Nguyễn. Phm Nhun, Hoàng Xuân Sơn, Luân Hoán; nhà văn Hồ Đ́nh Nghiêm, nhà văn Kiệt Tn (em anh Lê Tn Lc ) mi ln t Pháp sang Montréal chơi, nhiếnh gia Lê Quang Xuân... Các anh đó  trong Trung Tâm Văn Bút Vit Nam Hi Ngoi Québec mà ch tch là anh Trang Châu. Nhân đó, các anh mi tôi tham gia vào Trung Tâm ca các anh v́ biết tôi tng viết bài cho mt s tp chí văn chương như Sóng  Toronto và Nng M Montréal.

Khách hàng tôi c̣n là nhng bác sĩ đang hành ngh  Montréal ngoài anh Trang Châu c̣n có Lê Phước Hoàng, bác sĩ gia đ́nh ca tôi, va mi mt cách nay hai năm, bác sĩ Hồ Quang Nhân chuyên làm đẹp cho các bà, bác sĩ Đường Minh Hoàng, bác sĩ Hướng...Đặc bit , bác sĩ Hướng ung rượu mnh như uống nước lnh làm tôi nh đến bác sĩ Toán, mt khách hàng ca quán Chim S qun 4 ca tôi. Anh y tng  chung trai ci to Kà Tum, Tây Ninh vi tôi và được tri c đi... chăn trâu. Nhà anh  xóm Ḥa B́nh gn nhà tôi và ni tiếng là người hc gii. đêm nào anh xung quán tôi, anh cũng uống rượu thuđến lúc tôi dp tim mi ngưng. Sau này, khi tôi v Vit Nam được người quen cho hay anh đă mt v́ tht chí.

Tôi quen anh By N làm vi mt garage sa xe. Anh y thường đi nhậu vi tôi. Mt hôm anh và tôi đi nhậu xong, anh lái xe đưa tôi v nhà. Xe đang chạy trên đường St-Laurent, bng b cnh sát gi li. Anh By b cnh sát bt dang hai tay ra đi theo đường thng, nhưng v́ ung quá nhiu bia nên anh Bđi nghiêng ngă, khiến tôi dù trong hoàn cnh đó cũng suưt bt cười. Thế là anh By b c̣ng tay đưa lên xe cnh sát c̣n xe ca anh b kéo v đồn, lúc đó tôi chưa thi xong bằng lái xe nên không được quyn lái xe.

V anh By cho tôi biết cnh sát gi anh li v́ anh b pht nhiu ln nhưng không chđóng pht. Nếu anh đóng đ tin pht th́ anh s được th, nhưng chị By không đủ tiđể đóng. Tôi đưa chị By mượn 350 đồng để ch đủ tin lănh anh By ra. Sau khi anh By v, anh y hi tôi mun có mt chiếc xe làm chân đi làm không v́ tôi mi va có bng lái xe. Tôi đồng ư. Anh Bđưa cho tôi mt chiếc Pontiac xanh đời 1983 ca hăng GM. Năm đó là 1993, nghĩa là xe này có tui hơn 10 năm. Canada thường được gi là "sân sau" ca M v́ nhng công ty ca M đều có hăng xưỡng sn xut hàng bên Canada. Thi chiến tranh Vit Nam, mt phn vũ khí, xe tăng, máy bay ca M được sn xut ti Canada. Nếu thành ph Detroit là kinh đô xe hơi của M th́ thành ph Oshawa, thuc tnh bang Ontario, là th đô ô tô ca Canada. Tuy nhiên, vi thi tiết khc nghi Canada và nht là  tnh bang Québec, xe M không bn bng xe Nht. Chiếc xe Pontiac anh By giao cho tôi tr n trông rt tàn t.

Người ta thường nói trên thế gii có hai th đô lnh nht là Ottawa ca Canada và Oulan-Bator ca Mông C. Tht vy, Canada tiếp giáp vi Bc Cc nên khí hu rt khc kit. Có nhng nơi ở min bc Canada lnh dưới -40 độ C. Trong hơn 30 năm ở thành ph Montréal, tôi tng tri qua nhng lúc nhiđộ  đây xung dưới -30 độ C. Nhng lúc đó, dù mc qun áo thm, không ai có th  bên ngoài quá 5 phút. Người nào đi lạc bên ngoài ch không có nhà ca như rừng hay đồng trng trong mùa đông th́ cm chc cái chết v́ thân nhit b h thp (hypothermie).

Khi hàn th biu xung dưới -20 độ C, b́nh điiện xe hơi bị chết, xe hơi không n máy được. Lúc đó nhng dch v như kéo xe (remorquage) hay sc b́nh rđắt khách. Tài xế taxi cũng lợi dng nhng cơ hộđó kiếm tin bng cách câu điện t xe ḿnh để sc cho xe b chết máy. Nhiu ln, tôi phi tr 25 đô để nh tài xế taxi sc b́nh cho xe ḿnh.

Trong nhng ln có băo tuyết th́ trên xa l thường xy ra ti nn xe hơi, nhứt là nhng tai nn liên hoàn, xe đụng nhau dn cc có khi vài chc chiếc như vậy v́ gió thi tuyết bay mù tri, tài xế không trông thđường. Nhưng tệ hi nht là nhng cơn mưa lạnh (pluie verglacante) làm tuyếđặc li thành nướđá sau khi mưa đă tnh. Khi đó, ngườđi bộ trên l đường s b trượt ngă mang thương tích, thường là găy tay. Không ai dám nói rng ḿnh  Montréal mà chưa hề b trượt ngă ngoài đường vào mùa đông. C̣n trên xa l th́ đường sá b đóng băng thành ra xe b lc tay bánh đụng chm nhau hay đâm vào l. Sau này, nhà nước bt buc ngườđi xe hơi phải dùng bánh xe mùa đông để di chuyn trong mùa đông.

Trn băo băng (verglas) năm 1998 ở Montréal làm ngă rt nhiu cđiện và c th mà hu qu hàng trăm ngàn nhà dân mđiện trong mùa đông. Đa số nhà  đây sưởi bng điện nên dân thành ph Montréal đă tri qua nhng ngày lnh lo nht. Chính quyn thành ph phi lp nhng ch tm trú được sưởm nơi trường hc, công s cho nhng người b mđiện.

Ch nhà cho chúng tôi mướn tng dướđể làm nhà hàng là hai ch em người Vit nói tiếng Bc. Nghe nói trưỡđây h đi tu theo đạo Công Giáo nhưng nay đă xut tu. Có l nh bn cht cn kim ca người min Bc nên ngoài căn nhà cho chúng tôi thuê, hai bà c̣n mt căn nhà khác để  cũng gần nhà hàng chúng tôi. Hai bà  la tui t tun. Mt trong hai bà có v thích Khiêm lm v́ anh chàng ny c̣n độc thân. Chúng tôi thường đùa nói Khiêm ưng bà ta đi để khi phi tr tin thuê nhà. Khiêm giăy ny tr li rng bà đáng ch hai ca y làm sao mà ưng được.

Mt trong nhng khách hàng ca chúng tôi k rng ti nhà hàng này trước tên là Long M ( Long là chng, M là v, ch cũ của nhà hàng), đă xy ra mt v án mng chết người mà nn nhân và hung th là người Vit. Cnh sát Montréal không điiều tra được ǵ v́ s bt hp tác ca nhng người Vit thường có trong nhng v án mng xy ra trong cng đồng người Vit v́ h sơ bị tr thù. Nghe nói hung th sau đó v́ thua bđă nhy cu Jacques Cartier t vn.

T đó nhà hàng vng khách hơn lúc trước. Khi đến sang nhà hàng này, Khiêm và tôi không biết chuyđó. Gia đ́nh người mướn nhà để  trên lu nhà hàng tôi thnh thong xung nói chuyn chơi với chúng tôi. H cho biết rng nhà này có ma v́ nhiđêm h có tiếng chân người và tiếng xích xing kêu long xong phía dưới nhà hàng chúng tôi. H nói hết hđồng thuê nhà h s tr nhà đi thuê ch khác v́ quá s.
Tôi không tin nh
ng chuyn ma qu. Tôi cho rng địđiểm nhà hàng này không thun li v́ không có băi đậu xe, khúc đường Jean Talon trước quán li không cho xe dng trong gi hành chánh mà ch cho đậu bui ti. Chúng tôi đă hp tp sang quán mà không chú ư đếđiểm này. V́ vy ban đêm nhà hàng đông khách nhưng ban ngày ch đông khách vào băn trưa nhờ công nhân bên gian hàng bán vt liu xây dng Brico gđó. C̣n nhng lúc khác th́ nhà hàng tôi vng khách. Sau này, khi ca hiu Brico đóng ca th́ ban ngày nhà hàng tôi rt ít khách.

Ban đêm tuy đông khách nhưng chúng tôi có mt ni kh khác. Nhiđêm thc khách nhu ti 2 gi sáng chúng tôi cũng phải ch h xong mi dp quán. Ri t quán chúng tôi đi bộ v nhà trong thi tiết lnh lo cui thu. Chúng tôi để Khiêm v trước v́ không vic ǵ cho anh ta lúc đó. Chúng tôi nghĩ như vậy sut ngày đêm, hai đứa con tôi, ngoài gi  trường và lúc đến nhà hàng để ăn tối vi chúng tôi, chúng không h được nhđược s giám sát nào ca chúng tôi. V́ vy tôi quyếđịnh nói vi Khiêm hoc Khiêm thuê đầu bếp khác hay sang nhà hàng li cho người khác. Khiêm đồng ư gii pháp th hai. Thế là nhà hàng Chim S ch hin di Montréal vn vn 6 tháng.

Chúng tôi chuyn ngh nhà hàng sang ngh may. Thế là mi ngày bà xă tôi đi qua nhà em gái tôi hc may. Sau mt thi gian, nàng đă quen vi ngh mi, Chúng tôi mua li mt cp máy cũ: máy plain và máy overlock và lănh hàng may gia công  nhà. Bui chiu, sau khi đi làm v, tôi ngi vào máy overlock ph v. Con gái tôi khi không có bài v nhiu cũng tiếp tay vi m nó. V́ không đủ tin mua máy plain t động nên chúng tôi mua máy plain thường, phi ct ch bng tay v́ vy không ra hàng nhanh như người ta. Dù sao, ngh này cũng phụ giúp vào thu nhp cho gia đ́nh để nuôi sng bn ming ăn.

Vn ri vn c̣n đeo đuổi chúng tôi. Mt hôm, đang ra khuông jambon, bng nhiên tôi b đau nhói  lưng không thế đứng được. Th́ ra trong 5 năm làm vi đây, động tác cúi xung để ly khuông jambon ri mang lên bàn để ly jambon ra khi khuông làm cho nhng đốt xương sống tôi c xát vi nhau Động tác đó lâu dn làm tn hđến ct sng. Hăng tôi nh anh th máy Marcel ch tôi vào bnh vin Jean Talon. Nơi đây, sau khi ri quang tuyến X kết lun bác sĩ kết lun rng đốt xương sống tôi b ṃn. Bác sĩ cho biết không có cách nào để tr ch cho tôi ung thuc giđau và tp vt lư tr liu.

Ban đêm khi nm ng, mun nghiêng qua mt bên tôi phi nh v tôi kéo tay dùm ch không t làm được. Tôi được ngh vic my tháng để tr liu và trong khong thi gian đó tôi lănh tin cy Ban Sc Khe Và An Toàn Lao Động CSST (Commission de la santé et de la sécurité du travail). Sau khi chm dt thi gian tr liu, bnh vin gi tôi đến mt bác sĩ chuyên khoa v xương và cơ (orthomédiste) để thđịnh t l bt khin dng (invalidité ) ca tôi. Ông đánh giá là 3% và t nay tôi không th mang xách vt nng trên 10kg.

Tôi np h sơ kết lun này cho CSST để đ̣i hăng bi thường. Nhưng như tôi đă nói, ch hăng tôi là người Do Thái nên ông ta khiếu ni và nh CSST cho phép hăng ông gi tôi đi bác sĩ chuyên khoa khác. Người ta thường nói:"mnh v́ go, bo v́ tin". Bác sĩ của hăng thđịnh tôi đủ sc khđể tr li làm vic. Tôi làm đơn khiếu ni nh lut sư miễn phí ca cơ quan Giúp Đỡ Pháp Lut (Aide Juridique) can thip vi CSST. Hăng tôi tr li vi lut sư của tôi là h đồng ư tr tôi 3.000 đồng bi thường. Tôi không đồng ư và nh lut sư đưa nội v ra hđồng tài phán ca CSST phân x. Nhưng tôi không đủ tin bđể đem phần thng v ḿnh: hđồng gi y kết lun ca bác sĩ của hăng.

"Chúng ta đi mang theo quê hương". Đó là câu nói ca nhng người Vi hi ngoi.  đâu có người Vit th́  đó có h́nh nh ca Vit Nam nht là qua nhng món ăn. Nghe nói nhng người Vit ra đi trong những năm 75, 76 rất thèm khát nhng món ăn Việt Nam vô cùng. Lúc đó, mua được mt chai nước mđối vi h như bắđược vàng.

Ngày nay, trên khp thế gii, ch nào có cng đồng người Vit th́  đó có ch Vit, nhà hàng Vit. Tôi c̣n nh, trong mt chuyến v Vit Nam, khi quá cnh 11 gi  phi trường Narita, Nht Bn, tôi và mt người Québécois đồng hành ra ngoài ly xe la tc hành đi thăm thủ đô Tokyo. Chúng tôi đi dạo trung tâm thượng mi bên cnh ga xe la trung ương của Tokyo trông thy mt quán ph Vit Nam trong khu ăn uống  đó.

Ai ti qun Cam,  min nam tiu bang California, Hoa K nơi tập trung ngườii Viđông đảo nht trên thế gii, đặc bit ti khu vđược mnh danh là Tiu Sài G̣n (Little Saigon), cũng có cm tưởng như ḿnh đang ở Sài G̣n, th đô ca min Nam Vit Nam trước năm 75, có khác chăng là người ta ch thy xe hơi chứ không có xe gn máy di chuyn trên đường ph đây không thiếu th ǵ ca Vit Nam. Rau qu, thc phm, k c mđềđược sn xut ti ch. Tôi đă sang đây nhiu ln và có mt ln tôi ăn Tết tđó. Trong nhng ngày giáp Tết, chung quanh khu Phước Lc Th, có đủ th gian hàng bán hoa, pháo, bánh chưng, bánh tét, c kiu, dưa hành, liđối, bao ĺ x́... ging như ở ch Bến Thành ngày xưa chỉ thiếu gian hàng kem đánh răng Perlon và Hynos vi h́nh anh Chà nhe hai hàm răng trắng. Chiu 30 Tết năm đó, tôi ngi trong mt quán ph, nghe tiếng pháo n mà nh da diết nhng ngày Tế Sài G̣n trước năm 75.

 khu vĐại Montréal (Grande Montréal) tc là thành ph Montréal và vùng ph cn có nhiu ch thc phm Á Châu. Nhng ngôi ch đầu tiên là ca người Miên gc Hoa như chợ Kim Phát (đầu tiên  Côte Des Neiges nay thêm hai ch khác  Jarry và Taschereau); ch Asie (nay là Oriental) và ch Pnom Penh (nay đă sang cho người da đen ), ở góc đường St Denis và Jean Talon; Wing Phát (nay thành nhà hàng) và Kei Phát  đường Jarry gđường Pie X. Tôi c̣n nh có mt ngôi ch ca người Vit là ch Hu Giang  đường St Laurent, ph Tàu đă dp b t lâu, ch nhân sau đó ch chú tâm khai thác nông tri trng rau  Québec và Floride. Các ngôi ch ca người Hoa gc Ch Ln như Kiến Vinh, Kiến Xương ở ph Tàu nay đă ngưng kinh doanh. Sau này xut hin nhng ngôi ch ca người Hoa gc Trung Quc, Đài Loan, Hng Kông như các ch Hawaii ( đường Pie X), C&T ( đưng Laurentien và  đường Taschereau, Brossard), G&D  ph Tàu... nhng ch này, người ta có th t́m mua đượi, xoài, chôm chôm, măng cụt, su riêng. mít...nhưng giá tht là mc.

V mt nhà hàng ăn ở đây, có người nói " rt nhiu nhà hàng tưng bừng khai trương nhưng rồi âm thm dp tim" ging như nhà hàng Chim S ca chúng tôi. Thành tht mà nói đa số nhng người kinh doanh nhà hàng  đây không phi là người chuyên nghip. Ch là "gp thi thế thế thi phi thế". C̣n dân chuyên nghip như chúng tôi th́...tht nghip.

Người Tây Phương ở Bc M (Hoa K và Canada) hay  Âu Châu đều thích nht hai món ăn Việt Nam: ch gị mà tôi không biết ai đă kiêu hănh dch là rouleau imprial (bánh tráng cun hoàng gia) và ph (soupe Tonkinoise). Nh́n mt ông Tây húp sùm sp chén nước măm khi ăn chả gị hay tô nước ph ta biết ông đang khoái khu c nào! Nghe nói trong thđơn hàng ngày ca tng thng M có món ph ca Vit Nam.

Năm 1993, má tôi t Vit Nam qua thăm chúng tôi. Đng thi cô By tôi cũng từ M sang đây chơi. Khiêm đă ra ngoài thuê ch khác . Tôi để hai bà  chung pḥng ca Khiêm để ch dâu và em chng tâm s.

Má tôi đi máy bay mt ḿnh t Vit Nam qua đây dù không biết mt ch tiếng Pháp hay tiếng Anh. Nghe bà k li chuyến hành tŕnh qua na ṿng trái đất ca bà, mi người không th nín cười. Trên máy bay, khi tiếp viên phi hành hi bà ăn gà hay ḅ, bà dùng hai tay đập hai bên hông như con gà đập cánh để cho biết bà muăn gà. Đến phi trường Montréal, khi vào hi quan bà không biết tr li các câu hi ca h nên bà ch ra ngoài ca ri ra du ch vào bng, chm hai tay là du bng bu ri giơ ngang tay chỉ độ cao. Ư ca bà là con bà đang chờ ngoài ca. Thế là nhân viên hi quan hiu ư bà, ra ngoài gi tôi vào thông dch cho bà.

Cô By tôi đi qua với v chng con trai th ca bà, thng Sáu, hai đứa con ca Sáu và mđứa con ca anh thng Sáu là thng Dũng. Dũng là người giúp tôi ra đi. Sáu ch gia đ́nh qua tôi bng mt chiếc xe van 7 ch. Sut my ngày  bên nhà tôi, nó thường ngi ngoài xe ung bia. Năm 2002, chúng tôi qua Cali thăm cô By, khi đó bà đă được các đứa em h tôi gi vào nhà dưỡng lăo. Gp tôi, bà nm ly tay tôi nói tôi bo các con bà đem bà v nhà, v́  nhà dưỡng lăo bun quá. Tôi thy ti nghip cho bà, nhưng theo các em tôi nói,  nhà v́ đă ln, đêm nào bà cũng đến pḥng tng đứđập ca làm chúng không tài nào ng đượđể sáng hôm sau dđi làm. Đó là dp cui cùng tôi gp li cô tôi. Năm sau, các em tôi báo cô tôi mt, nhưng tôi không th qua thăm viếng cô được v́ tôi va mua nhà và đang dọn vào nhà mi.

Má tôi  vi tôi và em gái tôi được sáu tháng th́ nhđịnh đ̣i v Vit Nam dù chúng tôi năn nĩ bà  lđể chúng tôi làm th tđịnh cư cho bà.

Tháng năm 1993, chủ nhà tôi  đường St-Zotique, ly nhà li cho người thân . Chúng tôi thuê mt căn nhà khác  đường Maisonneuve, gđường Lorimier, dưới chân cu Jacques Cartier.  đây gn trung tâm ph, nên thường thường vào bui chiu, v chng tôi tn b xung đường Ste-Catherine đến tn ga métro Berri-Uqam sau ba cơm chiều. Khu này được mnh danh là làng ca nhng ngườđồng tính (Village Gai).  đây, trên đường người ta trông thy nhng cđàn ông hay thnh thong có vài cđàn bà âu yếm dt nhau do ph. Lu bên đây cho phép hai ngườđồng gii tính kết hôn vđầđủ quyn li như vợ chng b́nh thường.

Đi ngang qua các bar rượu, nh́n vào chúng tôi thy mt cô ca sĩ đang uốn éo hát trước khán giă ngi chung quanh. Quan sát k chúng tôi mi nhn ra đó là mt ngườđàn ông trong y phc ph n vi mt cái khăn cộ c nhưng trang điểđẹp như một giai nhân. Hàng năm, vào gia tháng 8, thành ph đều có mt cuc din hành ca ngườđồng tính, đầy màu sc rt ngon mđi qua những đường ph l trung tâm.

May gia công ti nhà tuy vt v: làm vic mười my gi mi ngày nhưng có li thế là không phi ra ngoài nht là vào mùa đông lnh giá và có th trông nom con cái

Sáng, v tôi dy sm lo cho tôi và hai con băn sáng ti nhà và riêng tôi băn trưa mang theo ăn trong hăng. Xong ri, nàng phi ngi lên bàn may đến trưa th́ phi vào nhà bếp chun b ba cơm chiều cho c gia đ́nh. Sau khi đi làm văn cơm xong , tôi lên máy overlock ph v. Chúng tôi ít khi đi ngủ trước nđêm.

Cc nht là khi may hư đồ, ch bt sa li mà thi gian gp rút, s lượng hàng sa li my trăm cái, chúng tôi phi thc trng mđêm liđể sđồ. B́nh thường, mđợt hàng khi làm finition chúng tôi cũng phải thđêm để làm cho xong hàng. Sau này, chúng tôi để dành tin mua thêm mt cp máy mi nên ra hàng nhanh hơn và có máy dư để con gái ph mi khi nó rnh.

Chúng tôi đă may cho nhiu contracteur khác nhau tu theo cách tr tin công ca h. Người nào tr tin công ṣng phng: nhn hàng xong tr tin lin th́ chúng tôi tiếp tc làm cho h, nếu h thiếu lđể tr sau, nhiu ln như vậy th́ chúng tôi s t́m ch may khác. Chúng tôi cũng có may cho em gái tôi.

Có mt anh Tây C̣i, biết nhà tôi nhn may gia công nên anh ta nh chúng tôi lănh may tp d (tablier). Hàng này đơn giản, giá li cao nên chúng tôi nhn may. Sau vài ln tr tin ṣng phng, ln cui cùng anh ta giao tôi s hàng khá nhiu. Khi anh ta nhn hàng, anh ta nói để hôm sau anh ta s tr tin. S mt mi làm ăn giá cao, tôi min cưỡng đồng ư cho anh ta ly hàng. Nhưng anh ta đi luôn không tr li. Thế là chúng tôi đă may không công cho anh ta my ngày tri. Tên anh ta là André Lalumière, tôi đổi tên anh ta li là André Desténèbres. Sau này, tôi t́nh c trông thy anh ta dưới ph. V tôi định gi anh ta lđể đ̣i tin nhưng tôi ngăn vợ tôi li v́ nghĩ rằng anh ta có th chi v́ ḿnh không có bng chng.

Nhng năm đầu ca thiên k th ba, hàng may được các hăng lđưa về các nước Nam M và Á Châu làm v́  nhng nơi đó giá nhân công r hơn. Ai c̣n theo ngh may ch được tr công vi giá tht bèo. Lúc đó, hai đứa con tôi đă ra trường, có vic làm thu nhp cao, chúng tôi không cn phi theo đuổi ngh may na.

Mùa hè  Montréal là mùa ca các l hi. Nhng cuc din hành đầy mu s trung tâm thành ph như: diễn hành Saint- Patrick ca cng đồng người Ái Nhĩ Lan với màu tượng trưng xanh lá cây khđầu cho mùa l hi trong mùa xuân vào gia tháng 3; din hành Carifête ca các sc dân Caribe da đen vào gia tháng 6, din hành St-Jean Baptistengày 24-6 ca người Québecois, din hành Fierté Gai ca ngườđồng tính vào đầu tháng 8...Rđến các bui nhc hi ngoài tri như các festival Jazz, Juste Pour Rire, Francofolie...

Cũng phải k đến cuc thi bn pháo bông quc tế kéo dài sut tháng 7, mi tun mt hoc hai bui ti vào th tư và th by và mi ln na gi bên La Ronde trên đảo Ste-Hélène nm gia sông Saint Laurent. La Ronde là mt khu vui chơi tương tự như Disney World nhưng đóng ca vào mùa đông. Trong khi bn pháo bông th́ cu Jacques Cartier cm xe c lưu thông để cho ngườđi bộ lên cu xem pháo bông. Khi tôi  dưới cu Jacques Cartier th́ tôi ch cđi bộ ra phía sau nhà là có th xem pháo bông. Sau này, khi tôi sang  bên Longueuil tc là phía bên cu Jacques Cartier, tôi chy xe ti parking ca trung tâm thương mại Place Longueuil và mang theo ghế xếđể ngi xem pháo bông.

Thành ph c̣n t chc nhng hi ch thương mại (foire commerciale) hay c̣n gi là vente trottoir trong nhiu khu ph. Người ta bày hàng ra giđường (đă được rào chn) bán giá r. Bà xă tôi, mt người rt thích shopping ít khi b qua nhng dp này

 thành ph St-Jean-Sur-Richelieu, ngoi ô ca Montréal, vào đầu tháng 8 có mt l hi thi khinh khí cu quc tế. Người ta có th lên khinh khí cđể tri nghim mt chuyến bay quanh khu vc này nhưng chỉ dành cho người thích cm giác mnh và dám b ra vài trăm đồng cho cuc du hành.

Montréal có mt khu vc sát b sông gi là Vieux Montréal (Montréal c) trong đó có Vieux Port (Cng cũ) là nơi lui tới ca khách du lch. Vào mùa bn pháo bông, nơi đây người ta có th ngm pháo bông rt gn nên đầy nght người.

Montréal có nhiu bar club thoát y vũ: danseuse nue (vũ nữ thoát y) dành cho đàn ông và danseur nu (vũ nam thoát y) dành cho đàn bà (club 281 trên đướng Ste-Catherine). Ngườđồng tính cũng không mt quyn li, h có nhng club danseur nu (vũ nam thoát y) cho đàn ông  làng đồng tính ca h.

Tuy không c̣n là kinh đô may mc, nhưng Montréal vn là thiên đường mua sm. Hai công ty bách hoá lâu đời nht ca Canada hin di Montréal là La Baie và Eaton.

Compagnie de la Baie d’ Hudson (HBC) được thành lp ngày 2/5 năm 1670, ban đầu ch là mt công ty ca người Anh chuyên trao đổi hàng hoá mang t Anh vi lông thú ca người da đỏ bn x. Dn dn, La Baie tr thành mt công ty bách hoá bán đủ th t qun áo đếđồ gia dng ln nh Canada. Hin nay, La Baie có khuynh hướng bán l các sn phm ca nhng thương hiệu ni tiếng như Micheal Kors, Guess, Polo, Tommy H́lfider, Lacoste, Under Armour, Nautica ...

The T. Eaton Company Limited thường gi là Eaton’s là mt công ty bách hoá, s hu ca gia đ́nh h Eaton, thành lp năm 1869 ở thành ph Toronto. Nhưng công ty này b s cnh tranh khc lit ca La Baie và Wal Mart phđóng ca năm 1999.

Công ty Sears ca M thành lp nhng chi nhánh bên Canada nhưng đầu năm 2018 cũng đành dp tim v́ gp khó khăn.

Montréal có rt nhiu trung tâm mua sm.  dưới ph, dc theo đường Ste-Catherine ngưi ta thy mt dăy dài nhiu cây s ca hiu ni tiếp nhau ngoài mđường và trong ḷng đất. Montréal t hào có mt tiu thành ph ngm dướđất ni t Complexe Guy Favreau đến ga xe la trung ương Bonaventure. Các trung tâm thương mại vi mi th ca hàng, rp hát và quán ăn như Complexe Desjardins, Place des Arts, La Baie, Promenade Cathédrale, Complexe Des Ailes, Centre Eaton, Place Montréal Trust, Court Mont Royal, Place Ville Marie và Place Bonaventure. Cho dù bên ngoài tri lnh đếđâu, người ta vn có th mua sm, ăn uống thoi mái, xong bước lên xe điện ngđể v nhà t thành ph ngm này.

Ngoài khu thương mạ trung tâm thành ph, Montréal có nhng trung tâm khác trong thành ph và các vùng ph cn: Promenade du Boulevard  góc đường Pie X và Jean Talon, Galerie d’Anjou  Anjou, Place Versailles  đường Sherbrooke, Cantre Rockland trên boulevard de l’Acadie, Carrefour Angrignon trên đường Newman  La Salle; Place Longueuil, Cantre Jacques Cartier, Place Des Ormeaux  Longueuil; Mail Champlain và Dix Trente  Brossard; Carrefour De La Rive Sud  Boucherville; Carrefour Laval  Laval...Mđây, người sành mua sm có thêm mt oulet  Mrabel.

Hai công ty bách hóa M ln nht thế gii là Wal Mart và Costco cũng có m Montreal.

Wal Mart xâm nhp vào Canada ngày 17/3 năm 1994 sau khi mua dây chuyn bách hóa Woolco. Ngày nay, Wal Mart bán c thc phm trong ca hiu ca ḿnh.

Costco là công ty bán s do hai công ty Price Club  San Diego và Costco Whole Sale  Seattle sáp nhp vi nhau t năm 1993 . Muốn mua hàng  Costco, người ta phđóng tin phí hàng năm để có th hi viên.

Siêu th Métro sáng lp ti Verdun, Montréal năm 1947 được người Québecois ưa chuộng nht. Cũng xuất phát ti Montréal t năm 1999, siêu th Super C có giá c tương đối r cho người tiêu dùng.

Công ty Loblaw  Ontario thu tóm hai thường hiêu Maxi và Provigo nhng vn gi hai tên đó hin di Montréal

H thng siêu th IGA (Independent Grocers Alliance) ca M cũng bỏ ṿi qua Canada.

Ngoài ra  Montréal và vùng ph cn c̣n có các siêu th Adonis ca cng đồng người Liban, Intermarché ca cng đồng người Hy Lp

Montréal c̣n có nhng chui ca hàng thc phm chúc năng (biologique) như Avril, Bulk Barn...

Năm 2000, con trai tôi ra trường và làm vi thành ph Québec v ngành điện toán. Québec cách Montréal khong 252 km là th đô ca tnh bang Québec. Nếu chúng ta không đi xe hơi riêng và cũng không dùng máy bay để đi từ Montréal đến Québec th́ có th đi bằng xe bus hay xe la. Mi ngày, có 17 chuyến xe bus ca hăng Orléan Express ni lin hai thành ph đó. Thi gian ca chuyến hành tŕnh là 3 gi. Giá vé t 25$ tr lên.

Nếu ai mun thoi mái hơn có th s dng phương tiện xe la. Mi ngày có 9 chuyến xe la ca công ty quc doanh Via Rail đi từ Montréal đến Québec và ngược li. Thi gian hành tŕnh là 3 gi 24 phút và giá vé thp nht là 36 $.

Du khách đến thành ph Québec có th đi thăm các thng cnh ni tiếng như phố c Québec, đồi Abraham, lâu đài Frontenac và thác Montmorency.

Con trai làm vic 5 ngày  Québec, cui tun nó lái xe v nhà  Montréal.

Năm 2002, con gái tôi ra trường nha khoa và đi làm  thành ph Sept-Iles  min bc Québec cách Montréal gn 1000 km. Sept-Iles nm trên ca sông St-Laurent vi dân s 30.000 người.

Con gái tôi làm vic trên đó được 10 năm mới tr v làm ti Montréal. Trong thi gian đó, mi năm hai lần v chng tôi đi xe bus lên thăm con gái. Chuyến hành tŕnh ca chúng tôi kéo dài 14 tiếng đồng h. T Montréal chúng tôi đi xe bus Orléan Express đến Québec. T đây, chúng tôi ly bus Intercar đi Sept- Iles. Dọđường đi, quang cảnh tht hùng vĩ và ngon mc v́ mt bên là núi cao và mt bên là bin sâu. Chúng tôi phi qua phà  Tadoussac và xe bus đổi tài xế  Baie-Comeau. Mi ngày ch có mt chuyến xe bus đi Sept-Iles.

Mi ln lên thăm con gái, trên đường v, nh́n quang cnh núi rng hoang vng bên phi , tôi bùi ngùi suưt rơi nước mt v́ thương cho con gái tôi sng mt thân mt ḿnh  mt nơi xa xôi như vậy.  thành ph Sept-Iles này , ban đầu nó là người Vit duy nht sng  đây, sau đó có hai v chng bn nó cũng là người Vit làm vi bnh vin Sept-Iles lên đây ri sau vài năm hai ngườđó đổi v gn Montréal th́ nó tr li là người Vit duy nh thành ph này.

Con trai tôi ch làm vic mt thi gian ng thành ph Québec ri v làm ti Montréal v́ ngành ca nó tp trung ti thành ph ln. Măi ti năm 2012, gia đ́nh tôi mi tp trung đầđủ ti Montréal.

Nhng năm đầđịnh cư ở Montréal tht là vt v cho chúng tôi. Hai đứa con c̣n nh, chúng tôi phi lo cho chúng ăn họđến nơi đến chn. V tôi may ngày may đêm, c̣n tôi ban ngày đi làm hăng, ban đêm ph v may. Đến khi hai con ra trường đi làm, chúng tôi mi thy nh nhàng. Tôi c̣n nh câu nói ca Nguyn B́nh Tưởng, bn tôi định cư ở Toronto, là anh cm thy ḿnh đă hoàn thành bn phn làm cha m khi đứa con gái anh va tt nghip dược sĩ.

Gn 10 năm kể t ngày định cư ở Montréal, mùa hè năm 1997, gia đ́nh tôi và gia đ́nh hai đứa em v gm 9 người chđống lên mt chiếc xe van thuê 7 ch đi qua Boston, Hoa Kỳ để thăm anh Xuân, người anh chú bác ca v tôi. Khi qua trm quan thuế  biên gii, nhân viên quan thuế tr mt nh́n, ngc nhiên khi thy chng y người chen chúc trên xe. Đó là lđi chơi xa đầu tiên ca v chng tôi sau bao năm miệt mài “cày ba.

Anh Xuân là mt sĩ quan hải quân, hm phó chiến hm HQ 403, trong ngày 30/4/75 đă theo tàu ra đến Côn Sơn, nhưng v́ v con c̣n kt li nên sau khi hm trưởng sang tàu ca hđội M, anh lái tàu tr v Vit Nam cùng mt s người hoàn cnh ging như anh. Về sau, anh cũng ra đi sang định cư ở miđông bc Hoa K. V anh đi làm để cho anh hc lđậu bng k sư điện và đi làm cho Hi Quân M. T́nh c, anh li hc chung vi Hunh Ngc Côn, trước 75 là giáo sư Lư Hoá , tt nghip cùng khoá đại hc sư phạm vi tôi và là em ca bn tôi, Hunh Đạt Bu.

Năm 2002, lầđầu tiên v chng tôi đi với v chng anh Châu, đi qua Toronto d đám cưới con gái ca Nguyn B́nh Tưởng. Toronto là thành ph ln nht ca Canada và cũng là nơi tập trung đông đảo cng đồng người Á Châu: Tàu, n, Vit...Cui năm 2015, vợ chng tôi qua Toronto để d tang l ca Nguyn B́nh Tưởng. Trướđó, ln nào sang Toronto, chúng tôi đều ghé và  nhà ca Tưởng.

Năm 1999, sau 7 năm rời khi Vit Nam, v tôi v nước thăm gia đ́nh. May mn, nàng đă có d chơi với người m mà năm sau bà ra đi vĩnh viễn. Ba năm sau, vợ tôi tr li Vit Nam để tiđưa người cha đến nơi an nghỉ cui cùng. C̣n tôi t ngày ra đi năm 1986 đến năm 1992, ba tôi mt, tôi không có điều kin tr v để đưa ông ra đi.

Little Saigon (Tiu Sài G̣n) thường được gi là th đô ca người Vit t nn, là khu vc gm nhiu thành ph nh : Anaheim, Garden Grove,Westminster, Santa Ana, Fountain Valley... thuc Orange County (qun Cam), tiu bang California, Hoa K. Trước năm 1975, vùng ny là mt khu vc trng trt, nhưng từ ngày nhng người Vit t n tri Pendleton cách Westminster 50 dm v phía nam và 
các ti
u bang khác đếđây định cư th́ dn dn nơi đây là nơi tập trung đông đảo người Vit nht trên thế gii ngoài nước Vit Nam.

Đồng thi các cơ sở thương mại, truyn thông, dch v...mc lên ngày càng nhi đây khiến người ta cm tưởng rng sng  đây ging như ở Sài G̣n trước năm 1975. Little Saigon trở thành “thánh địa ca người Vit hi ngoi. Dù  các tiu bang khác ca Hoa k hay  các nước khác k c  Vit Nam, ai cũng mong có dp ghé thăm nơi này ít nht mt ln.  đây, người ta có cơ hội gp li người thân, bn bè, li xóm hay nhng nhân vt tên tu Vit Nam trước năm 75.

Lđầu tôi sang Little Saigon là năm 2002. Chiều ngày 24 tháng 12 v chng tôi bay qua thành ph San José và đón Giáng Sinh  nhà người em gái ca Vũ, em cột chèo ca tôi. Sáng hôm sau, v chng tôi, v chng Đào (em v tôi), gia đ́nh các anh em ca Vũ và bn bè ca h  đây, cùng đi chung một chiếc xe thuê 15 ch đi chơi kinh đô c bc Las Vegas. T San José đi Las Vegas chúng tôi đi qua sa mạc Nevada mt 10 tiếng đồng h.

Có 79 ṣng b Las Vegas nm trong khách sn. Mi khách sđược xây dng và trang trí màu sc sc s vi nhng mô h́nh các biu tượng ca các địa danh trên thế gii như tháp Eiffel ca Paris, kim t tháp ca Ai Cp, tháp đồng h ca London... Ni tiếng nht là khách sn, ṣng bài Ceasar Palace trong đó có mt hí vin, nơi mà các ca sĩ thượng thng ca thế gii như Céline Dion, Diana Ross... tŕnh din.  đây, nếu người ta đi vào bên trong các khách sn vđầđủ các ca hiu, nhà hàng, dch v ngoài đánh bc và ngh ngơi th́ thi gian như đọng li và hu như người ta không c̣n phân biđược ngày hay đêm.

Sau hai ngày đêm  Las Vegas, thi gian không đủ để tôi tri nghim mi th  đó, tôi quá giang xe ca mt người bn ca gia đ́nh anh em ca Vũ đi xuống nam Cali.

T Las Vegas đến Little Saigon mt khong 5 tiếng đồng h lái xe. Tôi nói người bn ca gia đ́nh Vũ ngừng trước nhà hàng ViĐông ca ông ngh Tony Lâm và mi gia đ́nh chú y vào ăn trưa với chúng tôi. Trong khi ăn, tôi gđiện thoi cho Hu Lan, em cô cu ca tôi ra đón chúng tôi. Sau khi gia đ́nh người cho tôi quá giang t giă tôi và lái xe đi, chúng tôi ra ngoài nhà hàng ch cô em tôi. Hơn nửa gi trôi qua, chúng tôi không thy mt người ph n nào lái xe ti. Em h tôi định cư ở M đă hai mươi năm và tng y năm chúng tôi không gp nhau, chc chn gp nhau chúng tôi khó nhn ra v́ bao lâu nay ch nói chuyên vi nhau qua điện thoi. Tôi để ư thy có mt ông già lái xe hơi chạy ḷng ṿng trong parking lot như t́m ai vy. Th́nh ĺnh ông ta dng xe trước chúng tôi, m ca xe bước xung, đến hi tôi: ” có phi anh hai đây không? “ Tôi nh́n k gương mặt ông già đó, cht nhn ra đó là Phương, anh của Hu Lan. Nhưng có điều theo tôi được biết là Phương ở bên tiu bang Virginia, phía đông nước M mà ti sao có m đây.

 

Tôi hi li: có phi Phương đây không? “. Ông già gđầu và nói: “năy gi em chy my ṿng thy hai v chng anh đứng đây mà không dám đến hi v́ không chc là anh ch. Hu Lan nh em ra đón anh ch đây”. Tôi không ng Phương nhỏ hơn tôi 4 tui mà trông già hơn tôi nhiu. Tôi được biết Phương và gia đ́nh  thành ph Falls Church, tiu bang Virginia và làm tài xế xe bus. Phương cho tôi biết v chng nó ngh vacation nhân dp l Giáng Sinh nên qua đây chơi.


Nhà Hu
 Lan  đường Cork, thuc thành ph Garden Grove cách đây không xa. Hu Lan đă ly d và hin sng vđứa con gái nh. Phương và Hu Lan là con ca cô By tôi. Cô có tt c 9 người con, trong đó hai người con trai ln cùng trang la vi tôi đă mt trong cuc chiế v thế chiến tuyến khác nhau như tôi đă đề cp trong chương đầu. Gia đ́nh cô c̣n 7 đứa con tt c đề M, 4 đứ miđông và 3 đứ min tây. Cô tôi, trướđây  vi Hu Lan, nay được các em tôi đưa vào vin dưỡng lăo


Hôm sau, tôi m
ưn mt chiếc xe hơi để tin di chuyn. Tôi gp li các đứa em  cùng xóm vi v tôi như Huệ, Ngc Lan và Thch là con ca bác Tim. Ngc Lan li là hc tṛ ca tôi  trường Nguyn Trăi. Tôi cũng gặp Sinh, con gái bác Th và chng là Th. Tha hương ngộ c tri. Gp nhau chúng tôi mng lm. Sau khi kéo nhau vào nhà hàng Tàu ăn điểm sm, nhóm ph n kéo nhau đi mua sắm, th́ bđàn ông chúng tôi đi uống cà phê  quán Dĩ Văng.  đây các cô phc v ăn mặc rmát mẻ” nên không ai mun v c. Thch  San Diego, cách khu Little Saigon độ hai tiếng lái xe. Ti nghip, sau ln gp g đó, vài năm sau tôi được tin Ngc Lan mđi v́ bnh khi va tṛn 40 tui.

 

Trong thi gian  nam Cali , tôi đi thăm cô by tôi. Và tôi cũng không quên ch v tôi đi shopping. Tôi c̣n nh mđêm, khi tôi m radio để nghe các đài tiếng Vit th́ được tin ca sĩ Duy Khách qua đời ti mt bnh vi Fountain Valley.

Trong hơn 30 năm ở Canada, tôi đi qua Mỹ chơi mười my ln. Riêng nam Cali, tôi đă sang đó bn ln.

Năm 2007, trong khi vợ tôi v Vit Nam có công vic gia đ́nh, tôi mt ḿnh sang nam Cali ăn Tết và tham d tic tt niên ca HĐồng Hương Trà Vinh mà ch tch là anh Văn Tường, cu hiu trưởng trường trung hc bán công Trn Trung Tiên  Trà Vinh, trước 75.

Tôi đi máy bay đến phi trường John Wayne, Santa Ana. Ra ca, tôi gi taxi v nhà cô em h  Garden Grove. Anh tài xế là người gc. Spanish. Anh ta c chy loanh quanh các freeway để câu gi dù tôi đă đưa địa ch ca em h tôi cho anh. Sau cùng, khi xe ti ngă tư Brookhurst và Westminster tôi bo tài xế ngng để tôi xung trước tim bánh ḿ Lee’s Sandwich, ch để anh ta t́m đường vào nhà em tôi th́ chc c̣n “hao” hơn.

Tôi băng qua đường, vào mt nhà hàng ăn một tô bún dn bng ri xách va li li b vào nhà em tôi. Ri thay, khi đến nơi, bấm chuông nhiu ln, tôi không thy ai m ca. Tôi đă sơ ư không báo trước gi đến ca tôi nên nó đă đi làm, không  nhà ch tôi. Tôi đành b va li qun áo trong mt bui cây rđi trở li ngă tư Brookhurst và Westminster. Tôi ghé ch ViĐông mua mt th phone và vào tim Lees Sandwich gi mt ly cà phê sđá và ngi ch Nguyt Viên, hc tṛ cũ của tôi  trường trung hc Vĩnh B́nh. Trướđó, Nguyt Viên đă email cho tôi hn gp tđây để cùng d bui hp mt Trà Vinh. Hơn 40 năm kể t lúc tôi dy toán cho lđệ nh B2 ca Nguyt Viên đến nay, thy tṛ chưa hề gp li nhưng khi một cp nam n bước vào và nh́n quanh qut tôi biếđó là v chng Nguyt Viên.

Hai người ly xe đưa tôi v ly va li ri chy ra khu Phước Lc Th. Chúng tôi ti tim sách Văn Bút ca anh Văn Tường, nhưng anh Tường đi San Diego chưa về. V chng Viên đưa tôi đi dạo quanh khu Phước Lc Th ri vào ă tim bún mm ca ca sĩ Thanh Mai. Trở li tim sách Văn Bút, chúng tôi gp Kim Hu Phương, một hc sinh cũ của Trà Vinh, được mnh danh là “th công” ca Trà Vinh. Sau này, v Vit Nam tôi gp mth công” Trà Vinh khác là Hunh Trung Đông. L‘homme qui savait trop. Người ta mun biết lư lch mt nhân vt hay mt s kin nào đó  Trà Vinh th́ c hi hai ông “th công” đó.

Trong ln th hai tr li Nam Cali này, không nhng tôi đă hưởng mt cái Tế hi ngoi có hơi hướm cái Tết ca Sài G̣n, tôi c̣n gp li nhng người bn cũ, học tṛ cũ ở Trà Vinh sau gn na thế k không gp trong tic "32 Năm Hội Ngộ” ti nhà hàng Regent West. Tôi cũng đă đi viếng khu vui chơi Disney Land. Nhưng đáng nh nht là ba tic ti nhà anh Vơ Văn Diệu va thưởng thc nhng món ăn ngon do phu nhân anh Diu khođăi, va cười ngă nghiêng vi tài k chuyn hài ca anh Vơ Trung Tín.

Năm 2011, vợ chng tôi sang nam Cali d Đại Hi Cu Hc Sinh Trung Hc Ngô Quyn Toàn Thế Gii theo li mi ca các em hc sinh cũ của trường Ngô Quyn, Biên Hoà.

Xung phi trường John Wayne, Santa Ana lúc gn nđêm, tôi mướn mt chiếc xe hơi để v nhà Hu Lan. Em đang ngồi ch chúng tôi vi hai tô ph ln v́ biết chúng tôi chưa ăn ǵ trên máy bay trong sut cuc hành tŕnh gn 6 tiếng đồng h t Montréal sang đây.

Ngày hôm sau, tôi lái xe đưa vợ tôi lên thăm bác Th và gia đ́nh Xinh, con gái bác  thành ph nh Hacient Heighs cách Little Saigon độ hơn nửa gi lái xe. Xinh cũng đón tiếp chúng tôi vi hai tô ph ln như Huệ Lan đêm hôm qua. Nhà Xinh tuy không ln nhưng có mt sân nh phía sau, nơi đó bác Th trng rau và hoa. Bn v, tôi theo GPS ch chy theo mt con đường nh hai chiu trên đèo vào ban đêm nên khá nguy him.

Tôi cũng lái xe lên thành ph Diamond Bar, cách nhà em h tôi khong 45 phút lái xe để thăm anh Nguyễn Quang Hin. Anh Hin là bn thân dy chung vi tôi  Trà Vinh trước 75. Được biết anh đang ở mt nhà thuc loi như nhà dưỡng lăo để chăm sóc cho người v b bnh. Tiếc thay, khi tôi ti th́ không gp anh, bà qun gia khu nhà này cho biết anh đă lái xe ra ngoài. Tôi lên pḥng anh. viết mt tin nhn trên mt mnh giy dán  ca pḥng ghi rng tôi đă có đếđây và để li s điện thoi ca tôi cho anh.

Hôm sau anh Hin gđiện thoi cho tôi. Tiếc rng, anh đă lăng tai, nên cuc nói chuyn theo kiông nói gà, bà nói vt khiến tôi không hiu rơ hoàn cnh ca anh hin nay như thế nào. Đại khái qua tŕnh bày ca anh th́ hôm tôi lên thăm anh th́ anh đă v nhà con gái anh để thăm các cháu ngoi.

Khi tôi tr v Montréal ít lâu th́ nhđược thơ của anh Hin. Trong thơ, anh cho biết rt cám ơn bạn bè và hc tṛ cũ đă lưu tâm thăm hỏi anh, nhưng hiện anh mang nhiu th bnh và bác sĩ cho biết anh không c̣n sng bao lâu nên anh dành thi gian c̣n li cho gia đ́nh, bn bè và hc tṛ cũ muốn hi thăm anh th́ viết thơ cho anh, anh sẽ tr li. Tôi dùng mng chuyn thơ của anh đến mi người.

Không bao lâu, khi tôi đang ở chơi Việt Nam th́ Nguyn Quang Hưng, em của anh Hin cũng đang ở Vit Nam cho tôi hay anh Hin va mt. Tôi, các bđồng nghip cùng dy chung vi anh  Trà Vinh và các hc tṛ cũ của anh gi li chia bun vi Hưng.

Chiu ngày 2/7 v chng tôi đến nhà Kit và Chung  đường Garden Grove để d ba tic TiĐại Hi Ngô Quyn.  đây tôi gp li các bđồng nhip dy chung  Biên Hoà như các anh: Lê Văn Tuư, Mai Kiến Phúc, Nguyn Tht Hip...Nhà Kit và Chung rt rng ri và trong sân nhà có mt h tm rt ln. Các bàn ăn được bày quanh h. Thy tṛ và bn hăn uống và tṛ chuyn vui v đến 10 gi ti mi ra v.

Sáng ch nht 3/7, chúng tôi đến nhà hàng Sea Food 2 trên đường Westminster d Đại Hi Ngô Quyn. Hàng trăm người gm cu giáo sư và cu hc sinh trường Ngô Quyn Biên Hoà đến tham d. Sau bui l vinh danh các thy cô, sau nhng bài din văn chào mng và nhng li bày t cm tưởng là nhng màn văn nghệ đặc sc do chính các em hc sinh cũ của Ngô Quyn tŕnh bày. Nhng màn tŕnh din ni bt nht là : màn hat cnh Ngày Xưa Hoàng Th vi nhng cp hc sinh nam trong đồng phc áo trng qun xanh, n vi áo dài trng lă lướt trong điệu nhc và nhng bài hát ca Phm Duy ph thơ của Nguyn Tt Nhiên.

T ngày th hai 4/7 đến th tư 6/7 hai chiếc xe bus đưa thầy tṛ chúng tôi đi chơi Las Vegas và Thung Lũng Lửa (Valley Of Fire). Trên xe bus, em Nguyn Hu Hnh làm hot náo viên rt linh động, thnh thong li cho mi người thưởng thc vài câu vng c mùi riu. Nếu năm 2002, chúng tôi lnh run trong mùa đông ca sa mc Nevada th́ mùa hè 2011 chúng tôi như bị nung trong ḷ la khi viếng Valley Of Fire. Trong chuyến du lch này, các em cu hc sinh Ngô Quyđă ưu ái min phí cho thy cô như bày t tm ḷng “tôn sư trọng đạo ca các em.

V chng tôi cũng không b qua chuyếđi du thuyền Carnival 3 ngày t Long Beach qua Ensenada, Mexico do các em t chc. Em Tô Anh Tuđă đưa vợ chng tôi và gia đ́nh anh Tuư xung bến tàu.

Th, chng Xinh ch v chng tôi xung San Diego thăm Thạch, con bác Tim. Thch làm th máy cho hăng xe hơi Toyota nên khm khá. Sn dp, tôi ghé thăm Huỳnh Long Thăng cũng dạy toán. Sân nhà ca Thăng trồng đầy nhng rau qu nhiđới: cà, thanh long...

Thch đưa chúng tôi đi lên cu Coronado dài hơn 3 cây s, bc ngang căn cứ hi quân. Đặc bit cu này không có lđi cho ngườđi bộ. Ai mun t t th́ chy xe lên gia cu, b xe đó ri nhy xung bin. Cu này rt cao để tàu có th chui qua vào căn cứ hi quân bên dưới cu.

Năm 2014, chúng tôi li sang Cali nhân dĐại Hi Cu Hc Sinh Nguyn Trăi Toàn Thế Gii k 2 t chc ti nam Cali. Ngoài ra, v tôi mun gp thng em mđịnh cư ở M và đang t́m vic làm tđây. Chúng tôi đi máy bay thng t Montréal sang Los Angeles. V́ máy bay b trc trc k thu sân bay Montréal nên chúng tôi đến Los Angeles tr hơn hai tiếng. Chúng tôi đi shuttle bus từ Los Angeles đến nhà đứa em h  Little Saigon. Xong, tôi nh em tôi lái xe đến ch ABC đón Hip, em v tôi đang chờ chúng tôi my tiếng đồng h  đó. Chúng tôi đi ăn phở  mt tim gđó.

Sáng ba sau, tôi đi mướn xe để có phương tiện di chuyn. Ti li, chúng tôi đi tham dự tic nh cđêm TiĐại Hi ti Anaheim Convention Center không xa nhà ca Hu Lan my. Tuy rng, đây là cuc hp mt ca các cu hc sinh trung hc Nguyn Trăi nhưng đa số các cu hc sinh này thuc thế h hc sinh theo hc khi trường Nguyn Trăi va chuyn t min Bc vào Nam trong đợt di cư 54, do đó h thuc la tui 60, 70 tc là ngang vi tui ca tôi năm đó. Do đó có mt chuyn bun cười xy ra: khi v chng tôi ngi vào bàn trên có để tm bng nh đề Giáo Sư” th́ có mt anh đi lại ch tôi ngi và nói: “xin li anh, ch này dành cho các giáo sư”. Tôi mm cười nói vi anh ta:Vy tôi là giáo sư Nguyễn Trăi có được ngđây không?” Anh ta xin li tôi và nói: “ Ti thy trông tr quá”. Tôi nói: “ Tôi đă đến tui tht thp c lai hy. Anh ta cười và nói: “Tôi cũng đă 70 ri.

Ti hôm sau, tôi lái xe ch v tôi đến nhà hàng trong khách sn Hilton  Costa Mesa d đại hi Nguyn Trăi. Trong khung cnh sang trng ca khách sn ni tiếng hàng đầu trên thế gii , khong 500 thy cô và cu hc sinh Nguyn Trăi ca nhiu thế h đă có mđêm hp mt trang trng và vui v vi mt ba tic ngon ming và mt chương tŕnh văn nghệ phong phú do chính các cu hc sinh tŕnh din. Dp này tôi gp li mt s đồng nghip cùng d Nguyn Trăi như: anh Lê Triu Vinh, Hà Tường Cát, ch Bùi Bích Hà, Nguyn Mng Thuư...Đặc bit, tôi gp li thy cũ của tôi là giáo sư Lưu Trung Khảo. Vài năm sau tôi được tin thy Kho qua đời.

Cũng trong chuyếđi này, mt s em cu hc sinh trường Ngô Quyn, Biên Hoà như Lữ Công Tâm, Nguyn Hu Hnh, Mai Trng Ngăi, Ma Th Ngc Hu.. có nhă ư mi v chng tôi đi ăn ḅ by món  mt nhà hàng gn góc đường Westminster và Brookhurst. Nhân dp này tôi gp li anh Lê Quư Th , đồng nghip dy môn lư hoá  trường Ngô Quyn.

Nguyn Th Kim Hu, hc tṛ cũ của tôi  Trà Vinh có nh tôi lên Riverside thăm con gái ca Hu đang ở đó. Sn dp này, tôi ch Hiđi theo chơi và th xem  Riverside có vic ǵ cho Hip làm không.

Được tin v chng tôi và Hip qua nam Cali,  nhng người li xóm gn nhà bên v tôi : gia đ́nh bác Th, gia đ́nh bác Tim và Thuư, hc tṛ cũ vủa tôi  Nguyn Trăi và là bn cĐào, em v tôi cùng chúng tôi đi ăn chung ở mt nhà hàng. Vài năm sau, Thọ gđiên thoi báo tin bác Th mt.

Để kết thúc chuyến hành tŕnh , chúng tôi đi xe đ̣ Hoàng lên bc Cali để thăm vợ chng Trn Nguyt Viên  thành ph Antelope, gn San Francisco. Nhân cơ hội này, tôi nh Đức, chng Nguyt Viên ch đến thăm ông anh h ca v, anh Xuân đă dn nhà t Boston qua thành ph nh Lincoln. Ngoài ra, trong chuyếđi bắc Cali ln này, tôi đă  chơi với mt s em cu hc sinh Trà Vinh như Huy, Sơn...ở Oakland. Huy đă ch tôi đi một ṿng thành ph San Francisco vi cây cu ni tiếng Golden Gate và chính Huy đă đưa tôi ra xe đ̣ Hoàng v li Little Saigon để chun b tr li Montréal.

 

 

Montréal  phía đông ca lđịa Bc M ( Canada, Hoa K và Mexico ), cùng phía vi vi Boston, New York, Washington DC...là nhng thành ph chúng tôi thường lui ti bng xe. T Montréal theo xa l 15 Sud đến biên gii Canada-Hoa K độ 80km, khong 1 gi lái xe.  đây, có mt trm kim soát quan thuế, trướđây người bên phía Canada mun qua M ch cn tŕnh bng lái xe hay th công dân nhưng sau vụ khng b 11/9/2001  New York th́ người ta phi xut tŕnh passport mđượđi qua.

T biên gii người ta c đi theo xa lộ I-87 S (ni tiếp ca xa l 15 S bên phía Canada) đi thêm hơn 5 giờ na s ti thành ph ln nht ca M và cũng là trung tâm tài chánh ca thế gii: New York. Cũng chỉ mt khong 6 tiếng đồng h lái xe người ta đi từ Montréal đến Boston, thành ph có trường đại hc danh giá nht nước M: Havard và hc vin k thut ni tiếng trên thế gii: MIT (Massachusetts Institute of Technology). C̣n để đi Washington DC, thủ đô ca Hoa K t Montréal, người ta lái xe mt 10 gi.

Chúng tôi đă hai lđến Boston để thăm anh Xuân lúc anh c̣n  đó và nhân tiđi tắm bi Cape Cod, nơi xuất thân ca gịng h Kennedy. Chúng tôi cũng nhiều lđến New York để do Time Square v đêm và nht là ghé Woodberry Oulet cho v và con gái tôi mua sm ( ph n nào cũng thích đi shopping!).

Chúng tôi cũng từng đi tới Atlantic City để ghé ṣng bài Casino  đó hay đi Wildwoods để tm bin và ăn hải sn. Nhưng chuyếđi dài ngày nh phía đông Hoa K là vào mùa hè năm 2002.

Năm đó, con gái tôi va ra trường nên chúng tôi quyếđịnh t chc mt chuyến du hành bng đường b qua Vginia trước khi nó đi làm. Trđầu tiên chúng tôi ghé là thành ph Stirling để thăm Trần Kim Hoàng dy lư hoá  trung hc Vĩnh B́nh chung vi tôi. Hoàng có mđứa con trai ln hơn con trai tôi mt tui. My năm trước, gia đ́nh Hoàng có lái xe qua Montréal thăm tôi và Nguyn Trung Hiếu.

Hoàng đưa chúng tôi đi viếng nhng thng cnh  th đô Washington như Toà Bch c, Điện Capitol, Đài Tưởng Nim 58.000 binh sĩ Mỹ t trn trong chiến tranh Vit Nam... Cháu Minh, con trai ca Hoàng hướng dn chúng tôi đến nhà nhng đứa em h, con cô by tôi  đây. Mi người hn nhau đi ăn ở mt nhà hàng  Eden Center, thành ph Falls Church. Đây là mt bui hp mt có đông đủ người trong gia đ́nh tôi và các em h tôi ngoi tr Phương bậđi làm cũng như cô by, gia đ́nh Hu Lan và gia đ́nh B bên Cali. Đặc bit, v chng Oanh t Oregon đi xuyên bang qua đây đưc my ngày ri.

T giă Hoàng và các em, chúng tôi đi xuống Vginia Beach tm bin. Chúng tôi đă đặt trước khách s đó. Đặc bit khách sn này có nhà bếp vđầđủ dng c nu nướng. Chúng tôi ra siêu th mua thc phm v khách sn và v tôi tr tài nu nướng ca nàng làm chúng tôi ăn uống ngon ming và thoi mái hơn ở nhà hàng. Khách sn nm ngay băi bin nên chúng tôi ch cđi vài bước là ti nước.

Mùa hè năm 2009, tôi lên mng vào Expedia. đặt 3 vé máy bay và khách sđi từ Montréal đến Orlando thuc tiu bang Florida. Trên thế gii có 5 công viên vui chơi Dísney (Disney Park): M có hai và Pháp, Nht, Hng Kông mi nơi có mt. Riêng  M th́ có Disneyland  thành ph Anaheim, nam Cali và Walt Disney World  Orlando.

Tôi đă đi chơi ở Disneyland  Anaheim năm 2007 nhân chuyến qua Cali d Hp MĐồng Hương Trà Vinh. Nhưng Orlando là nơi tập trung nhiu công viên gii trí nht: Walt Disney World, Magic Kingdom, Animals Kingdom, Universal Studio, Gatorland, Seaworld...

Chúng tôi thuê mt căn hộ (apartment) có hai pḥng ng, pḥng khách , nhà bếp vđầđủ dng c nu nướng, ăn uống. Trước mt chúng tôi, qua ca kính là mt h bơi rất rng mà ban ngày không lúc nào vng người bơi. Chung quanh khách sn là nhng vườn hoa vi nhng băng ghế để ngi ngh ngơi, ngắm hoa.

Không đủ thi gian để vào hết các công viên gii trí trong mt tun l  Orlando, chúng tôi ch đi chơi Disney World, Magic Kingdom, Animal’s Kingdom và Gatorland. Vé vào ca mi nơi thờđó cũng từ 50 đến 100 đô mi người.

Wald Disney World cũng giống như Disneyland chỗ khác, có nhng tṛ chơi và h́nh tượng trong các phim hot h́nh và phiêu lưu của Walt Dísney. Chúng tôi đi tàu như những nhà thám him Anh khám phá rng rm Phi Cháu đầy cá su, hà mă... dưới sông và voi, cp, beo, sư tử, rn ...trên b. Chúng tôi vin du trên bin qua các lđịa như Marco Polo hay Christophe Colomb để nh́n các biu tượng đặc trưng mỗi nước như tháp Eiffel ca Pháp, kim t tháp ca Ai Cp, vn lư trường thành ca Trung Quc..,hay nhng cô gái Vit Nam vi áo dài, nón lá và nhng con trâu đen kịt, sng dài. Trong công viên, nhng lâu đài đẹp rc r như trong nhũng phim cổ tích Bch Tuyết và by chú lùn hay nàng công chúa ng trong rng làm chúng tôi tưởng ḿnh đang là nhng nhán vt trong các phim đó. Nhng con khng long gi vi nhng tiếng gđiếc tai làm người ta nh ti phim Jurrassic Park ca nhà đạo din k tài Steven Spielberg. Để vào công viên Disney World chúng tôi đi bằng tàu. Khi tàu đến gn công viên, chúng tôi thy trước mt như là khung cnh ca mt vương quố Âu Cháu thi trung c tht tuyđẹp như tranh vẻ.

 Magic Kingdom, bui chiu có cuc din hành vi các biu tượng trong các phim hat h́nh ca Walt Disney như chú chut Mickey, con vt Donald... và bui ti có màn bn pháo bông rt ngon mc.  Animals Kingdom người ta có th nh́n ngm nhng động vt hoang dă trong mt khu đất rng hơn 400 trăm mẫu. Chúng tôi đến Gatorland để xem nhng con cá sđủ loi mà Florida là nơi có nhiđầm lđầy cá su. Đặc bi đây có mt loi cá su trng tôi chưa bao giờ thy. Chúng tôi xem mt màn biu diđọ sc gia người và cá su, tuy nhiên không toát m hôi lnh bng màn biu din tôi tng xem  Thái Lan khi mà người biu din dám đưa tay hay đầu vào ming cá sđang mở to.

Con gái tôi lái xe ch chúng tôi xung Cacoa Beach để tm bin.  đây cách Orlando 60 dđộ hơn một gi lái xe. Tôi không ng  đây nóng đếđộ khi đi chân trn trên băi cát th́ tôi cm thy rát c ḷng bàn chân.

Chuyến du lch ca chúng tôi  Orlando k ra cũng vui vẻ duy ch có mt s kin không vui là có mt hôm chúng tôi đi shopping ở Orlando International Premium Outlet, khi ra v , m ca xe th́ cái GPS và đồ đạc trong xe ca chúng tôi không cánh mà bay.

Như đă nói trên, tôi tng nhiu ln sang M c phía đông ln phía tây t New York đến California và hai lđi về phía trung bc: Chicago và trung nam: Houston. Riêng chuyếđi Chicago, Illinois năm 2012 chỉ có 4 ngày. Mt s kiđáng nh ca chuyếđi Chicago là khi check-in và gi hành lư xong, đến quy an ninh, không biết h nh́n tôi ging mt tên ti phm nào không mà ch tôi vào văn pḥng hi quan ca Hoa K. Tuy đây là sân bay ca Canada nhưng nếu ai đi qua Mỹ hay quá cnh M phi qua khu an ninh và hi quan ca M đặt tđây. Bước vào văn pḥng nh́n thy lá c sao sc tht lđứng sng sng, ngo ngh như chứng t thế lc ca mđất nước hùng mnh nht thế gii. Mt bà M  la tui trung tuđang ngồi ti bàn ra du cho tôi ngi xung ghế. Bà hi tôi lư lch, ngh nghip, nơi và mđích đến M. Bà ta c̣n bo tôi móc tin túi đem theo cho bà thy và gi cho mang hành lư đă kư gi ca tôi để khám xét. Khi không t́m thy ǵ bá ta mi buông tha tôi. May nh tôi ti phi trường sm nên lđó tôi không b tr máy bay.

Chicago được mnh danh là thành ph gió (Windy City) v́ nhng lung gió lnh thi t h Michigan to ra khđường ph  đây. Chicago ni tiếng vi tháp Willis cao 527 m, đứng th 3 sau tháp Burj Khalifa  Dubai và tháp CN  Toronto, Canada. Tháp gm 110 tng cng vi 3 tng hm. Trên tng th 103 có Sky Deck vi kính chung quanh t đó du khách có th ngm nh́n toàn thành ph. Chicago c̣n có bến tàu Navy Pier nơi mà nhng ti th tư và th by có bn pháo bông vào mùa hè và có du thuyđi trên h Michigan. Tôi đă ngi trên mt du thuy đó để nh́n toàn cnh thành ph Chicago vi nhng toà cao c và để thy nước h xanh ngt không có mt cng rác. Chicago c̣n nhiu thng cnh khác đáng để thăm viếng như các công viên Millennium Park, Grant Park; vin bo tàng khoa hc và k ngh; vườn bách thú Lincohn...

Chicago c̣n ni tiếng qua nhân vt Al Capone, mt tay trùm mafia tng làm mưa làm gió tđây trong nhng thp niên đầu ca thế k 20. Có mđiều tôi th Chicago là xe l đây có đoạđi trên mđất và có đoạđi trên không mà đoạđi trên không trông có v không an toàn v́ đường ray làm trên sàn g cũ kỷ, mi lđoàn tàu chy ngang làm rung rinh sàn g tưởng như đoàn tàu s rơi xuống đường.

Đấu năm 2018 trên đường v Vit Nam, tôi ghé Honolulu, Hawaii chơi một tun. Tôi có v chng mt người bn mi quen định cư ở đây là anh Thành và ch To, ch này là ch v cĐinh Quang Hảo , người bđồng nghip và cũng dạy môn toán vi tôi. Hè năm 2017, vợ chng anh Thành và v chng Ho có qua Montréal chơi với v chng tôi my ngày.

Máy bay tôi quá cnh  Toronto trước khi ti Honolulu. Tđây, tri quá nđêm. Khi check-out, hành lư v chng tôi b gi li v́ tôi khai  li Honolulu có mt tun mà mang vào ti 4 chiếc va-li. Tôi nói rng tôi s đi tiếp v Vit Nam. Tôi định đưa vé máy bay v Vit Nam cho ông ta xem, nhưng ông ta khoát tay và ch vào mt quy khác. May mn,  quy này, chúng tôi được cho qua khi anh hi quan M xem vé máy bay đi Việt Nam ca tôi. Tôi gi cho anh Thành, nhưng không ai tr li. Chc quá khuya nên gia đ́nh anh Thành đă ng hết. Tôi đành ra đón taxi v nhà anh Thành. Tôi nghe nói,  Hawaii, đa số tài xế taxi là người Vit. Tôi lên xe ca mt người Á Châu. Nhưng khi bắt chuyn vi anh ta mi biết anh ta là người MiếĐiện.

Ti nơi, tôi bm chuông nhiu ln mi thy anh Thành ra m ca. Đúng như tôi đoán, anh Thành ch tôi gđể ra phi trường đón tôi. Ch hoài không nghe tôi gi nên anh ng quên luôn. Chúng tôi va vô ti trong nhà th́ ch To cũng đă thc dy hâm ni cháo gà cho chúng tôi ăn.

Nhà anh Thành rt ln, hai tng, 6 pḥng ng, các pḥng khác đều rng thênh thang. Anh ch có 3 đứa con, mt trai đầu ḷng và hai gái. Đứa gái út chưa có gia đ́nh. Anh ch có 3 đứa cháu. Tt c đề chung nhà này. Đứa gái út tên Tho rt tháo vát. Nó m mt tim ht tóc cho m nó và ch dâu làm chung vi nó. Tim rng răi, nên nó cho người ta mườn li hai pḥng để làm massage và nail. Đứa con gái ln tên Tâm làm môi gii bán nhà. Con trai ln ca anh Thành th́ ct tóc cho binh sĩ trong căn cứ hi quân.

Gia đ́nh anh Thành rt hiếu khách. Sut mt tu đây, h thay phiên nhau ch v chng tôi đi thăm các nơi.

Anh Thành ch chúng tôi đi viếng Trân Châu
C
ng (Pearl Harbor), ph Waikiki, tm bin, chùa Nht Bn, ch Tàu, ch Tây...Con trai ln ch đi thăm căn cứ hi quân, Tâm ch đi xem băi bin ban đêm và Tho ch đi xem thành ph Honolulu nh́n t trên đồi cao.

Chúng tôi để dành mt ngày để gp v chng mt em hc tṛ cũ ở Trà Vinh ca tôi: Nguyn Văn Huệ và Mai Trường Phượng. Hu hin làm giáo sư ở đại hc Hawaii, thường đỡ đầu cho nhng sinh viên tŕnh lun án tiến sĩ.

Hai v chng tôi đi một tour bng tàu  phía bc ca Honolulu để xem cá voi và cá heo. Honoluu là th đô ca Hawaii, tiu bang th 50 ca Hoa K và nm trên đảo Oahu mt trong 19 đảo ca quđảo Hawaii.

Ngày 4/5/2012 lđầu tiên chúng tôi làm mt chuyến du lch sang Âu Châu. Chúng tôi đáp máy bay sang Paris. Khi tôi xung phi trường Charles De Gaulle th́ Nguyn Quang Hưng và Trn Tun Kiđă có m đó đón chúng tôi. Hưng ở Paris, c̣n Ki Munich, Đức nghe tin chúng tôi qua Pháp nên bay qua đây chơi với chúng tôi.

Hưng lái xe ch chúng tôi đi thăm các thng cnh ca Paris như tháp Eiffel, nhà th Notre Dame, Arc De Triomphe, đại l Champs-Élysées, bo tàng Louvres, điện Versailles. Chúng tôi đi ăn ở qun 13, đi vào thương xá Tang Frres thy bà Thuư Nga php pháp, phn son ngi trong gian hàng bán băng nhạc ca bà.

Hưng c̣n đưa tôi đến thăm hai người bn cũ của tôi: Thi Châtillon và  Deuil La Barre.

Chúng tôi ch  Paris có hai ngày. Sáng sm ngày th 3, Hưng và Kiđưa chúng tôi đến ga Lyon đáp xe la cao tc TGV (trin à grande vitesse) đi Barcelona, Tây Ban Nha để lên du thuy đó. Ngi ung ly cà phê trong nhà ga ch gi lên tàu, tôi cht nh hai câu thơ trong bài Tin Em ca Cung Trm Tưởng:
“Ga Lyon 
đèn vàng,
“C
m tay em mun khóc”

T Paris đến Figueres, tr biên gii Pháp và Tây Ban Nha xe la cao tc chy ch mđộ 5 tiếng rưỡi. Tđây chúng tôi phđổi xe la ca Tây Ban Nha để đi Barcelona. V́ khi ly vé bng máy  Paris, tôi quên ly vé tuyến Figueres đi Barcelona nên  ga Figueres chúng tôi không ly vé ca tuyến này được v́ chúng tôi mua vé ca SNCF (Société Nationale De Chemin de Fer). Chúng tôi vn lên xe mà ḷng hi hp s b nhân viên soát vé bt mua thêm vé tuyến này. May mn, sut hành tŕnh chng có ai đến hi vé chúng tôi.

Độ mt tiếng rưỡi sau, chúng tôi đến Barcelona. Chúng tôi ly taxi đến bến tàu.  đây nhiu du thuyn ca các công ty khác nhau đậđầy bến. Chúng tôi đến ch làm th tc lên tàu Norwegian Epic.

https://conganhuynh.com/Chuong10_files/image002.jpg

Đây là mt du thuyn mđóng năm 2010, cao 18 tầng, ln hơn du thuyền Carnival .mà năm ngoái tôi đi từ Cali sang Mexico, Trên tàu có đđủ mi tin nghi: cabine để ng, restaurant để ăn, casino để đánh bc, piscine để bơi, sân khđể tŕnh din,  spa đ massage, fitnesse để tp th dc c tim ht tóc, làm nail, sân chơi bowling, rạp xem phim, cà phê internet... ...,

Trên tàu, chúng tôi tham d nhng tṛ vui như ca nhạc, xem ngưi ta chơi bowling,  leo dây. Tđến, chúng tôi vào ca sino kéo máy hay đi shopping hoặc xem đố vui. Tri c̣n lnh, nên tôi không có can đảm nhy xung h bơi như các ông tây, bà đầm.

Tàu chạy hai ngày một đêm th́ cặp bến Naples. Chúng tôi lên bờ  đi xe chạy quanh thành phố (citysightseeing) có tên là hop on, hop off, nghĩa là ḿnh có thể xuống bất cứ chỗ stop nào của xe, đi loanh quanh dạo xem phong cảnh hay đi shopping, sau đó trở lại chỗ stop lấy xe hop on hop off khác đi tiếp . Giá vé là 22 Euro dùng cả ngày . Chúng tôi ngồi ở tầng trên để quay phim .

https://conganhuynh.com/Chuong10_files/image004.jpg

Pháo đài thành phố Naples

 

Naples có một pháo đài cỗ sát bờ biển dấu tích nơi pḥng ngự mặt biển của đế quốc La Mă ngày xưa . Ở Naples, các shop nằm dài ở mặt tiền các con đường ở downtown . Giá cả rất mắc, nhưng có  tiệm ḿnh có thể trả giá .Bọn đen và Bangla Desh th́ bán chạy ngoài đường những thứ hang hiệu dỏm. Các nhà hàng đa số bán Pizza

Ngày thứ sáu, tàu ghé cảng Civitavecchia (Ư), chúng tôi lên bờ lấy xe lửa đi Rome . Thành phố Rome vẫn c̣n giữ những di tích của thời đế quốc La Mă với đấu trường Colosseum, đền Pantheon,  quảng trường Ceasar, cổng chào Constantine....hùng vĩ  trơ gan với thời gian , ghi lại giai đoạnlịch sử huy hoàng của nước Ư những thế kỷ trước và sau công nguyên .

https://conganhuynh.com/Chuong10_files/image006.jpg

Tượng “T́nh yêu thủy thủ” ở cảng Civitavecchia

 

 

Rất tiếc, chúng tôi không có thời gian để đến thăm những công trinh lịch sử đó mà chỉ ngồi trên xe hop on, hop off quay phim và chụp h́nh . Chúng tôi cũng không có thời gian để ghé thăm ṭa thánh Vatican  v́ sợ lỡ tàu .Rome nói riêng và Ư nói chung,  nhà cửa cũng như ở Pháp, Tây Ban Nha hay hầu hết các nước Âu Châu khác đều cũ kỹ, đừơng sá chật hẹp, xe hơi nhỏ, đít bằng để thích ứng, đặc biệt nhiều xe gắn máy (vẫn thuaVN) để dễ di chuyển .

Ngày thứ bảy, tàu ghé cảng Livorno (Ư), tàu cho xe bus chở hành khách ra downtown của Liverno . Chúng tôi lấy xe bus đi tới ga xe lửa mua vé đi Florence .Tiếc rằng, Florence đang thực hiện công tŕnh sửa chữa downtown nên xe hop on hop off chỉ chạy bên ngoài thành phố nên không có dịp ngắm vác kiến trúc cỗ của thành phố này . Bận trở về tàu chúng tôi định ghé thành phố Pisa nơi có tháp nghiêng nổi tiếng nhưng sợ trễ tàu nên chúng tôi không ghé.

https://conganhuynh.com/Chuong10_files/image008.jpg

Một kiến trúc đặc thù của thành phố Livorno

 

 

 

Ngay thứ tám, tàu ghé thành phố Cannes của Pháp . Rất tiếc, đại hội điện ảnh quốc tế Cannes sẽ khai mạc tuần tới nên chúng tôi chỉ trông thấy người ta đang chuẩn bị xây dựng khán đài, trăi thảm đỏ cho buổi lễ...Chúng tôi đi tới trạm xe lửa để đi Monaco . Xe lửa chạy dọc bờ biển nên tôi mục kích quang cảnh ngoạn mục vùng băi biển Côte d' Azur của miền nam nước Pháp . Khi tới Monaco, một thành phố thật nhỏ diện tích chỉ  hơn 2km2  đồng thời là một vương quốc giàu có nhờ ṣng bạc Monte Carlo, ṿng đua Formule 1 và khách du lịch . Một apartment 1000 square feet ở đây giá hơn một triệu đô la!!!

 

Thành phố cảng vương quốc Monaco

 

Chúng tôi chứng kiến một buổi lễ bàn giao canh gác của hai toán ngự lâmquân tại cung điện của ông hoàng Albert II của Monaco lúc 12 giờ trưa thật là lư thú .

Bận về chúng tôi không có th́ giờ ghé thăm thành phố Nice, chỉ đi một ṿng downtown của thành phố Cannes, ngắm các cửa hàng sang trọng mà một tuần nữa các ngôi sao điện ảnh của Hollywood và thế giới sẽ đến mua sắm .

Ngày thứ chín, tàu cặp bến ở thành phố Marseille, thành phố lớn thứ hai của Pháp . Xe bus do tàu hợp đồng đưa chúng tôi  đến chợ hải sản của Marseille cũng nằm dọc bờ biển . Nơi đây, đủ loại cá từ cá đuối đến cá mâp, mực, cua, tôm hùm ...c̣n sống nhảy đành đạch được bày bán trên những sạp bên lề đường

Chúng tôi đi bộ vào trung tâm thành phố, đi ngang hí viện và ṭa thị chính với lối kiến trúc cổ điển tương tự Quốc Hội và ṭa đô chánh của ḿnh ở Sài G̣n . Mơi chân, chúng tôi trở lại bờ biển mua vé đi một ṿng thành phốbằng xe bus hop on, hop off .Xe chạy ṿng bờ biển để mọi người trông thấy một quang cảnh ngoạn mục. Ngoài những nơi bờ lổm chổm đá, có những băi tắm nhỏ mà dù c̣n sớm đă có đông người tắm biển . Khi xe vào bên trong thành phố, tôi thấy ở đây nhà cửa cũ kỹ với những cánh cửa sổ lá sách giống như  ở Việt Nam

https://conganhuynh.com/Chuong10_files/image010.jpg

Ṭa thị chánh Marseille

 

Đường sá th́ chật hẹp, xe hơi phải đậu hẵn trên lề chỉ chừa hai bánh bên trái nằm trên mặt đường.  Vậy mà lúc xe bus đang ở trên dốc, khi chặt cua phải đưa đầu xe ra ngoài dốc cao, nh́n xuống vực sâu . Tôi ngồi trên và phía đầu xe cảm thấy toát mồ hôi lạnh, chỉ sợ xe rơi xuống hố . Xe hơi nhỏ ngược chiều phải lui lại nhường cho xe bus trở đầu .

Nghĩ  lại, sống ở Canada hay Mỹ thật sướng, đường sá rộng rải, nhà cửa mới mẻ thoải mái . Marseille cũng như các thành phố khác ở Pháp và Âu Châu mái nhà  thường lợp ngói đó làm tôi nhớ đến Việt Nam .

Cả tuần trên tàu chỉ ăn toàn đồ tây, chúng tôi thèm món ăn Á Châu, nhất là món ăn Việt Nam . Hai ngày ở Paris, chúng tôi được Hưng dẫn đi ăn món ăn VN ở quận 13, nhưng không ngon bằng ở Montreal và thua xa Cali. Khi xuống xe bus trở lại bờ biển, tôi thấy một cái nhà hàng nhỏ che lều trên lề đường (ở Pháp và Ư, người ta thích ngồi ăn bên lề đường) có đề các món ăn VN .chúng tôi vào ngồi, nhưng chỉ thấy waiter toàn là tây .Tôi ngoắc một anh tây bồi bàn đến hỏi, đầu bếp ở đây là tây hay VN .Anh ta trả lời là VN, anh hỏi tôi muốn gặp đầu bếp không. Tôi gật đầu . Anh ta ra phía sau và dẫn lên một người đàn bà VN. Tôi hỏi chuyện bà ta được biết bà ta ở Thủ Đức . Tôi gọi miến gà, ăn được, nhưng khi ăn món thứ hai là bún ḅ th́ quá tệ không giống kiểu VN .

Chúng tôi trở về tàu sớm hơn mọi bữa v́ hôm nay tàu rời bến lúc 4PM. Ngày mai tàu sẽ chấm dứt hành tŕnh ở Barcelone (Tây Ban Nha).

Ngày thứ mưoi tàu trở về cặp bến Barcelone (Tây Ban Nha) chấm dứt bảy ngày đi du thuyền .Chúng tôi lên bờ lấy taxi  đi về ga xe lửa trung ương của thành phố Barcelone . Chúng tôi đem hành lư gửi tại nơi giữ hành lư, rồi ra khỏi ga mua vé xe bus hop on, hop offf đi một ṿng thành phố . Barcelone không giống những thành phố của Pháp và Ư mà tôi đă đi qua, đường phố ởđây, rộng rải, khang trang hơn, nhà cửa xây cất theo kiểu cỗ và tân tùy theo khu vực  không chỉ toàn kiến trúc cũ như những nơi thầy vừa đi qua trong những ngày trước . Tuy vậy,Barcelone không thiếu những kiến trúc đẹp nổi tiếng như nhà hát Catalan Music (Palau de la MusicaCatalana), building Casa Batllo của Gaudi, nhà thờ Sacred Family độc đáo không giống bất kỳ nhà thờ nào trên thế giới, khu phố Gothic(Gothic Quarter), Barcelona Stadium (Camp Nou) sân đá banh lớn nhất Âu Châu chứa gần 100 ngàn khán giả , trụ sở của đội bóng Barcelone nổi tiếng của Âu Châu .Đặc biệt, dân Barcelone rất sùng đạo nên ngày chúa nhựt các shop đều đóng cửa .

https://conganhuynh.com/Chuong10_files/image012.jpg

Nhà thờ Sacred Family (Barcelone)

 

Ngày mai chúng tôi sẽ tiếp tục cuộc hành tŕnh bằng xe lửa từ Barcelone trở lại Paris .

Buổi chiều ngày thứ mười chúng tôi trở lại ga xe lửa trung ương Barcelone để đi trở về Paris . Xe chạy khoảng 2 giờ th́ tới Cerbere, một thành

phố nhỏ của Pháp nằm ở biên giới Pháp và Tây Ban Nha . Có hai cảnh sát Pháp xét passport từng hành khách v́ mọi người vừa từ Tây Ban Nha nhập vào Pháp v́ nơi biên giới này có  người Catalan thường quậy đ̣i độc lập . Chúng tôi chuyển sang xe lửa của SNCF (công ty quốc gia đường sắt của Pháp) . Xe lửa này có vẻ cũ kỷ, không như xe tốc hành TGV tôi đi từ Paris tới Firgueres hôm 6-5 . Hành khách chỉ có vài người . Một bà đen ở bên toa kế đến hỏi tôi có phải đi Paris không, tôi đáp phải Bà ta nói bà sợ v́ ở đây vắng vẻ quá .Tôi nói , có cảnh sát gần đây sợ ǵ .Độ hơn tiếng đồng hồ sau, xe lửa chạy . Phải mất gần 10 tiếng để xe đến Paris . Dọc đường xe dừng nhiều ga, có ga nghỉ tới 1 giờ.

Lần lần hành khách lên đông hơn . Xe tới Paris Austerlitz vào khoảng 8 giờ sáng . Chúng tôi vào một cabine của nhà ga để tắm rửa, thay đồ mất 6 Euro . V́ 1 giờ trưa phải lên máy bay về Montreal, Canada nên chúng tôi đi metro qua gare du Nord, rồi đổi metro đi phi trường  Charles De Gaulle.

 

Năm 2003, sau khi hai đứa con tôi ra trường và đă có việc làm: thằng con trai là kỹ sư  điện toán và đứa con gái là nha sĩ, chúng tôi mới mua nhà ở thành phố Longueuil cách thành phố Montréal bằng cây cầu Jacques Cartiers.

Kể từ khi dọn về sống bên kia cầu Jacques Cartier, bỏ lại đàng sau thành phố Montreal ồn ào, chật chội, tôi thấy nơi đây thích hợp với lứa tuổi "mùa đông" của ḿnh. Khác với thằng con trai tôi, nó thích ở nơi đô hội (tuổi trẻ mà!), tôi hài ḷng với mọi thứ ở đâỵ

Từ nhà tôi qua phố Tàu Montreal chỉ mất độ 15 phút lái xe . Đối với một người đă không c̣n đi làm như tôi, cây cầu Jacques Cartier không phải là một trở ngại cho việc di chuyển v́ tôi chỉ sử dụng cầu này ngoài giờ cao điểm. Đối với bà xă tôi, một người thích đi shopping th́ từ Montreal tôi có thể chở bà ấy đi Mail Champlain hay Quartier Dix-Trente ở Brossard, Promenades St-Bruno ở St Bruno de Montarville, Le Carrefour De La Rive Sud ở Boucherville hay qua tunnel Louis-H Lafontaine để đến Galérie d'Anjou ở Anjou . Nơi nào cũng chỉ cách nơi tôi ở từ 15 đến 20 phút lái xe . Như vậy là ổn thỏa với mọi người. Ngoài ra, ở bên này không hề có cảnh kẹt xe bực ḿnh như bên Montreal.

Ở bên đây không khí trong lành, ít bụi bặm, cảnh trí nửa quê, nửa tỉnh như cách nói của các ông bà courtier nhà: "la campagne en ville". Tuy có vẻ kém phát triển (nghèo) hơn thành phố mới láng giềng Brossard (nơi mà nhiều cựu đồng nghiệp của tôi chọn ở) nhưng tôi thích Longueuil hơn v́ ngoài những điều đă nói trên, Longueuil ít "ô hợp" hơn Brossard: đại đa số dân ở đây là người C̣i (Québécois), nhờ đó ít có án mạng và trộm cướp hơn .

 

Nhưng lư do quan trọng nhất khiến tôi quyết định chọn Longueuil để ở là giá nhà ở đây rẻ hơn chỗ khác. Giá một căn nhà kiểu Bungalo có sân cỏ chung quanh như tôi đang ở chỉ bằng phân nửa giá ở Montréal và rẻ hơn vài chục ngàn so với Brossard. Như vậy vừa với ngân sách khiêm tốn của gia đ́nh tôi .

 Những ngày đầu vừa về ở đây, bỡ ngỡ v́ vừa mới rời bỏ kiếp ở nhà mướn bên Montreal, tôi nhờ hai ông Tây láng giềng hai bên giúp đỡ rất nhiều . Từ việc cắt cỏ sân nhà, mở, bảo tŕ và đóng cái piscine hors-terre đến việc dựng tempo cho xẹ..đều được họ sốt sắng chỉ dẫn. Đúng là "bà con xa không bằng láng giếng gần". Dấn dần, tôi quen với lối sống "nhà quê" ở đây .

Mùa xuân, tôi phải dở cái tempo dài làm chỗ trú ẩn cho hai chiếc xe của tôi và của thắng con trong mùa đông; bắc thang leo lên để hốt lá c̣n vướng trên máng xối trên mái nhà để tránh nước ứ đọng làm thủng máng xối khi có mưa . Mùa hè tôi vác cuốc đi đào đất để bà xă tôi trống hoa ở sân trước và trồng rau cải ở sân sau, Rồi tôi c̣n bắc ṿi nước tưới cây, đẩy tondeuse cắt cỏ. Tôi mở toile solaire che phủ piscine suốt mùa đông vừa qua, ráp lại ống nước, máy pompe, cho nước vào đầy hồ, mua clore làm traitement choc cho trong nước hồ, hút bụi dưới đáy hồ, vớt lá trên mặt hố để khởi đọng lại piscine v́ con gái tôi sẽ về nhà nhân dịp hè và nó thích bơi . Tôi c̣n phải ráp bàn ghế, dựng dù để ngồi chơi ở sân sau cũng như lau chùi cái barbecue chuân bị các buôI tụ họp gia đ́nh trong mùa hè. Mùa đông th́ tôi không thiếu việc làm mỗi ngày là cào và xúc tuyết. Đó cũng là cách làm "exercice" cho đến khi nào "hết pin" th́ tôi mới nghĩ đến việc thuê xe cào tuyết.

Nhưng sống ở đây th́ mùa thu vẫn là mùa đẹp nhất trong năm. Đó cũng là thời gian mà tôi thường lan man nghĩ về cuộc đời ḿnh.

Kể từ sau ngày 30/4/75, tôi cũng như một số đồng nghiệp "nửa quan, nửa thầy" (giáo chức biệt phái) như tôi "được" đi "học tập cải tạo" vài năm, trở về bị giáng cấp giáo sư thành giáo viên mà lương tháng không đủ sống đầy đủ đúng nghĩa một ngày . Đa số bỏ nghề đi làm những việc linh tinh khác như đạp xích lô, bán thuốc lá, bán vé số, bán chợ trời, về quê làm ruộng...

May mắn, tôi qua xứ Canada này và lại ở vùng Québec nói tiếng Pháp, một ngôn ngữ mà tôi đă từng học từ tiểu học (dù bị thầy giáo khẻ tay hoài v́ viết dictée phạm lỗi orthographe).

Mỗi năm hai lần, tôi đi dự party của Gia Đ́nh Giáo Chức để tự an ủi rằng ngày xưa ḿnh từng là "kỹ sư của tâm hồn" và cũng để có dịp hàn huyên cùng các cựu đồng nghiệp về những kỷ niệm vui buồn của nghề nghiệp cao quư "làm thầy" v́ ngạn ngữ có câu: "không thầy đố mày làm nên".

Khoảng những năm cuối của thập niên 1980, một số cựu giáo chức Việt Nam tại Montréal thường họp mặt ăn uống tại  một vài nhà hàng ở đây. Một hôm, thầy Vương Gia Cần, một nhà giáo kỳ cựu trước 1975, hiệu trưởng trường trung học Vương Gia Cần ở Hàng Xanh đầu xa lộ Biên Ḥa, đặt một câu hỏi: giáo chức ở đây cũng khá đông, tại sao chúng ta không thành lập một hội cựu giáo chức, Từ ư tưởng đó, một số cựu giáo chức Việt Nam tổ chức một buổi họp mặt đầu tiên tại nhà hàng Village Royal, phố Tàu để thành lập một hội mang tên: Gia đ́nh cựu giáo chức Việt Nam tại Québec mà trưởng ban đại diện đầu tiên là thầy Đào Đức Hoàng.

Từ lần họp mặt đó đến nay, gần 30 năm đẫ trôi qua, số hội viên trồi sụt từ 100 đến 200 v́ có những người ra đi v́ tuổi tác và có những người mới đến. Tuy nhiên, v́ đây là hội của những thầy cô giáo, những người có nếp sống thanh bạch và v́ nghề nghiệp họ sống đúng như một kẻ sĩ nên hội đă không bị cuốn vào những tranh chấp và những thị phi như một số hội đoàn khác. Hàng năm hội tổ chức đều đặn hai buổi họp mặt vào mùa xuân và mùa thu. Lệ phí tham dự các buổi họp mặt đó trong thời gian hơn hai thập kỷ qua chỉ từ 25 $ đến 35$ ngoài tiền niên liễm 15$ mỗi năm. Với số tiền khiêm tốn đó, hội viên được thưởng thức những món ăn ngon của các nhà hàng nổi tiếng của thành phố Montréal như: Lotté, Tong Por, Rouby Rouge, Cinq Épices, Phương Thảo..Trong khi ăn uống các hội viên lại được thưởng thức những màn văn nghệ đặc sắc như tân nhạc với các ca sĩ “cây nhà lá vườn”  nhưng điêu luyện như Hải Phong, Hoàng Xuân Sơn,  Lê Văn Nhạc  và Mai Hương, Huỳnh Ngọc Thọ và phu nhân, Lưu Trọng Lễ và Xuân Lan, Lê Khắc Nghị và Bùi Xuân Mai, Ngoài ra c̣n có những màn đờn ca tài tử của nghệ sĩ Minh Sang (đă mất), Trương Minh Tấn và Vơ Minh Nguyệt. Cũng phải nhắc đến tay keyboard Lê Đại Quang (em của tài tử điện ảnh Lê Quỳnh), không bao giờ vắng mặt trong các buổi văn nghệ họp mặt của hội.

Về sau, hội c̣n tổ chức một chuyến du ngoạn trong mỗi mùa hè cho hội viên và thân hữu đi thăm viếng những danh lam, thắng cảnh trong và ngoài tỉnh bang Québec.

Trải qua nhiều đời trưởng ban từ thầy Đào Đức Hoàng, anh Trương Văn Hoàng, anh Lê Ninh Hậu, anh Lưu Trọng Lễ, anh Lê Khắc Nghi đến nay là anh Trần Hữu Quyền, Gia đ́nh  cựu giáo chức Việt Nam tại Québec, nay đổi danh xưng là Hội giáo chức Việt Nam tại Québec, có thể hănh diện là một hội duy nhứt của giáo chức hải ngoại nằm trong danh sách các hội đoàn hải ngoại có tuổi thọ cao nhứt dù rằng hội viên lần lượt già đi rồi..ra đi. Ở nam Cali, tôi nghe nói có một hội cựu giáo chức Việt Nam hải ngoại do thầy Lưu Trung Khảo làm chủ tịch nhưng sinh hoạt không đều đặn và nay hầu như không hoạt động ǵ nữa(?) nhứt là sau khi thầy Khảo ra đi.

Cũng phải kể đến hai anh thư kư lâu đời của hội: anh Nguyễn Trung Hiếu và Trịnh Văn Dụ (Cả Ngố) đă “hy sinh” qua nhiều nhiệm kỳ của ban đại diện để lo cho bản tin và đặc san của hội và đặc biệt anh Lê Ninh Hậu dù hết nhiệm kỳ trưởng ban nhưng trong bóng tối vẫn giúp hội đặt nhà hàng, tổ chức du ngoạn...

Hội cũng rất hănh diện có sự tham gia của các nhà giáo kỳ cựu, bậc thầy hay đàn anh nhiều thế hệ giáo chức ở miền Nam trước 1975 như: thầy Phạm Hoàng Hộ, thầy Nguyễn Văn Phú, thầy Phạm Mạnh Cương, thầy Đào Đức Hoàng, anh Lâm Vơ Quỳnh, anh Lê Tấn Lộc, anh Lâm Văn Bé...

Tuy không xa rời tập thể người Việt v́ tôi vẫn thường liên lạc với bạn bè và họp mặt với các đồng nghiệp cũ nhưng tôi lại chọn chỗ ở cạnh những người bản xứ v́ họ tôn trọng sự riêng tư. Ở hai nơi tôi ở lâu dài nhứt: góc đường Maisonneuve và Lorimier bên Montréal trong 10 năm và đường Presvost, Longueuil từ 2003 đến nay tôi may mắn có những người láng giềng bản xứ tốt bụng.

Ở chỗ thứ nhứt tôi ở bên cạnh gia đ́nh anh Tây tên Jacques: mẹ và em gái của Jacques bên phải và anh là  Georges bên trái. C̣n Jacques ở tầng trên nhà Georges. Em gái của Jacques tên Dorothie thường qua nhà tôi học cách làm chả gị với vợ tôi. Georges thường bênh vực tôi khi có một gă tây C̣i nào bắt nạt tôi. Jacques thôi vợ ở một ḿnh, chuyên đi lượm đồ phế thải để bán. Khi gặp thứ ǵ c̣n tốt Jacques đem biếu cho tôi. Có lần y lượm được một màn h́nh nhỏ của máy điện toán y qua nhà tôi và nói: tôi tặng ông một cái màn h́nh baby đây. Vốn ít học, tới mùa khai thuế Jacques phải nhờ tôi khai giùm. Hôm mẹ của Jacques trả nhà đi về vùng quê, bà ta ôm tôi khóc và nói bà xem tôi như con của bà. Ít lâu sau, tôi được tin bà ấy mất, tôi hỏi Jacques nơi nhà quàng để linh cửu của bà để đến viếng th́ Jacques nói ông chia buồn như vầy được rồi, không cần thiết phải đi viếng v́ nơi đó xa lắm. Ít lâu sau, Jacques và Georges cũng đi ở chỗ khác. Những người láng giềng mới không thân t́nh với tôi như gia đ́nh của Jacques.

Ở Longueuil,  tôi lại may mắn ở giữa hai gia đ́nh người  tây C̣i rất dễ mến. Người ở bên phải nhà tôi tên Daniel là thợ điện, có vợ tên là Ghyslaine. Lúc mới tới, tôi không biết làm sao sử dụng cái hồ bơi nổi (piscine hors-terre) mà chủ nhà trước để lại với nước hồ đen ng̣m. Daniel đă kiên nhẫn chỉ tôi cách làm trong nước hồ, bảo tŕ hồ và đóng hồ khi mùa đông tới. Daniel có thói quen hút thuốc và uống rượu nên bị ung thư ṿm họng. Một hôm, Daniel sang giúp tôi căng sợi dây quần áo và nói với tôi bác sĩ nói rằng y sẽ không sống quá 3 năm nữa. Nhưng chỉ vài tháng sau th́ y mất, Sáu tháng sau ngày Daniel mất, khi tôi đưa thiệp mời Ghyslaine dự đám cưới của con gái tôi th́ bà ta hỏi tôi bà sẽ đi dự với mọt người bạn trai được không. Tôi trả lời là không có vấn đề ǵ.

Ở bên trái nhà tôi là anh thợ ống nước tên Gérald, vợ là Francine. Anh này chỉ tôi sử dụng máy cắt cỏ vào  mùa hè và giúp tôi dựng lều che hai chiếc xe hơi của nhà tôi vào mùa đông. Khi anh mua máy hốt tuyết th́ anh hốt luôn tuyết bên sân nhà tôi. Sau này vợ chồng tôi và tôi về Việt Nam chơi th́ tôi giao ch́a khóa xe và nhà cho Daniel giữ. Mỗi ngày, Gérald lấy thơ trong hộp thơ trước nhà mang vào bỏ bên trong để tránh kẻ gian biết chủ nhà đi vắng. Thỉnh thoảng Gérald đề máy xe và chạy xe vài vóng để b́nh ắc quy khỏi bị chết. Khi con trai tôi bảo lănh vợ và hai con nhỏ từ Việt Nam qua đây, tôi nhờ Gérald phá hủy hồ bơi để tránh nguy hiểm cho hai đứa cháu nội.