Chương 5- Nhng năm tháng   Biên Ḥa và Sài G̣n trưc năm 1975

 

Ri Trà Vinh đ  đến Biên Ḥa nhn nhim s mi: trưng trung hc Ngô Quyn, tôi thy ḿnh  thanh thn v́ cũng đă đóng góp phn ḿnh cho quê ngoi. Sau này, khi v thăm li Vit Nam tôi đă thy nhiu ngưi tng là hc tṛ ca tôi thành công trong cuc sng. Có ngưi là giáo sư đi hc, bác sĩ, dưc sĩ, lut sư, k sư, sĩ quan hi quân cao cp ca Canada,  doanh nhân thành công trong thương trưng hay ít nht cũng làm thy, cô giáo như tôi. Trà Vinh là nơi ghi li nhng k nim đu đi dy hc ca tôi, Biên Ḥa s là nơi cho tôi cơ hi phát trin ngh nghip ca ḿnh v́ gn th đô Sài G̣n, trung tâm hành chánh, văn hóa và kinh tế ca min Nam Vit Nam. Mc tiêu ca mt ngưi Sài G̣n như tôi dĩ nhiên là phi tr v làm vic ti nơi ḿnh ln lên, vui chơi, hc hành và đ đt, Biên Ḥa s là cây cu ni trên con đưng mơ ưc mà tôi mun đi.

NgoQuyen.jpg

Trường trung học Ngô Quyền, Biên Ḥa

Tuy Biên Ḥa ch cách Sài G̣n có 30 km nhưng măi ti khi lên trưng  trung hc Ngô Quyn đ tŕnh s v lnh và nhn nhim s  tôi mi biết đưc thành ph ln nht ca min Đông này. Biên Ḥa là mt thành ph êm đm vi nhng hàng cây cao nm bên ḍng sông Đng Nai. Thành ph đưc ni lin vi th đô Sài G̣n bng 3 cây cu: cu Gành qua quc l 1, cu Đng Nai qua xa l Sài G̣n-Biên Ḥa và cu Hóa An qua xa l Đi Hàn. Biên Ḥa là nơi tp trung nhng cơ quan hành chánh, quân s và khu phát trin kinh tế ca min Đông . Biên Ḥa c̣n có  có mt phi trưng quân s nhn nhp nht nưc và mt kho tiếp liu ln nh min Nam trong thi chiến: tng kho Long B́nh. Biên Ḥa là ca ng t Sài G̣n dn đi vùng duyên hi Bà Ra, Vũng Tàu qua quc l 15;  min Trung qua quc l 1 và vùng cao nguyên qua quc l 20. Sau này, đ thc hin kế hoch tn quyn, b Giáo Dc chia min nam thành 4 khu hc chánh song song vi cách chia bên quân s và Biên Ḥa là nơi đt văn pḥng ca Khu 3 Hc Chánh mà ngưi đng đu là bn tôi: anh Lê Tn Lc đưc điu đng t trưng trung hc Trnh Hoài Đc, B́nh Dương, nơi anh đang làm hiu trưng. Nhưng sau này, không hiu sao b Giáo Dc li bi b các khu Hc Chánh, cho tn quyn xung cp tnh, thành lp s Hc Chánh ri đi thành ty Giáo Dc đ ph trách tt c các trưng trung hc và tiu hc trong tnh.

Ông Phm Đc Bo, hiu trưng trưng trung hc Ngô Quyn Biên Ḥa là mt ngưi to con, có dáng  dp mt vơ sĩ hơn là mt giáo sư. Ông tiếp nhn s v lnh ca tôi và ân cn hi thăm v thân thế ca tôi. Khi biết gia đ́nh tôi  Sài G̣n, ông nói s nh ông giám hc Phm Khc Thành xếp 17 gi dy ca tôi gn trong hai ngày liên tiếp, đ tôi có th kiếm thêm gi d các trưng tư  Sài G̣n. Ông thông cm cho hoàn cnh công chc trong thi k lính M đ sang Vit Nam đông đo làm giá sinh hot tăng cao, lương chúng tôi không bng thu nhp ca nhng ngưi làm s M. Thế là tôi ch dy trên Biên Ḥa có hai ngày th hai và th ba đu tun. Sáng th hai tôi chy xe honda 67 theo ng xa l, quo trái  ng ba Tân Vn, quo mt lên cu Gành đ đến trưng. Đêm th hai tôi ngủ ở nhà anh Ch, con ngưi bác tôi có nhà gn trưng Ngô Quyn, đi din cng s 2 ca phi trưng. Anh Ch làm quân cnh trong phi trưng Biên Ḥa, sau này đưc cp nhà gn ga xe la, đ nhà ngoài mt đưng cho ch Cúc, ngưi ch th ba ca anh. Tôi li theo anh ng đêm  đó. V sau em trai tôi , hc lái máy bay t M v, làm phi công trc thăng  phi trưng, thuê nhà cũng  gn trưng  vi v và đa con gái mi sanh. Tôi li v ng mt đêm  nhà em tôi.

Nhng ngày c̣n li trong tun,  Sài G̣n tôi đưc bn bè gii thiu vào dy mt s trưng tư. Tôi dy trưng Tân Văn  đưng Trn Quư Cáp gn ch Đũi  và Tân Vi đưng Yên Đ gn công trưng Dân Ch mà giám đc là anh Nguyn Lung.  Anh Lung cũng là giáo sư toán, trưc m các cours luyn thi, sau mưn hiu trưng đ m hai trưng đó.  Trưng tư ngày trưc ging như các nhà thuc tây, ai có tin th́ m trưng mưn mt ngưi có bng cp đi hc đ xin giy phép. Nghe nói ngưi đng tên hiu trưng trưng Tân Văn là lut sư Lê Đi Toàn, anh ca tài t Lê Qunh. Thnh thong vào bui sáng, anh Lung thưng ly xe Peugeot 403 ch chúng tôi đi ăn cơm tm Trn Quư Cáp. Nguyn Lung có mt ngưi v tht đp là bn ca n minh tinh Thm Thúy Hng. Sau này sau khi đnh cư  Pháp, anh Lung và v đă thôi nhau.

TanVan.jpg

Trường Tư thục Tân Văn

Trưng Tân Văn có cơ s là mt ngôi bit th, cnh trưng Anh văn Nguyn Ngc Linh, có tưng bao bc chung quanh. Trong sân trưng có mt cây c th mà tàng cây che bóng mát cho phía dưi sut ngày. Giám hc trưng Tân Văn là anh Lê Văn By, anh rut ca thiếu tá Lê Văn Tám trưng cuc cnh sát  cnh tr s Quc Hi. Gi chơi, anh thưng cùng các giáo sư chúng tôi như anh Lê Tn Lc dy Triết, anh Tôn Tht Trung Nghĩa dy Vn Vt, anh T Kư dy Quc Văn, anh Lâm Vơ Qunh dy Pháp Văn, thy ba Cô tng giám th và tôi ngi quanh cái bàn dưi gc cây ung bia hay cognac. Anh By đi cà nhc v́ mt mt chân phi đi bng chân g nên thưng đưc gi là By vo. Anh thưng nói vi chúng tôi anh mt chân trong trn Đin Biên Ph. Lúc đó tôi nghĩ anh đi lính cho Pháp thi đó nên b thương phi cưa chân. Sau năm 75, khi tôi đi ci to v mi nghe bn bè nói anh By đang làm vi s công an thành ph tôi mi biết ḿnh đă đoán sai. Mt hôm, tôi đang ng nhà th́ anh đến hi tôi: mày mun dy luyn thi đi hc không?  Lúc đó tôi đang d trưng Nguyn Trăi, đ kiếm thêm tin tôi nhn li. Anh By dn tôi lên trưng Anh Văn Nguyn Ngc Linh cũ đ dy lp luyn thi vào đi hc công an. T́nh c tôi đưc biết anh Nguyn Trung Hiếu bn dy chung  Trà Vinh ca tôi  cũng dy Vn Vt cho lp đó. Anh By c̣n cho phiếu tôi vào s công an đ xăng cho chiếc xe Lambretta ca tôi.

C hai trưng Tân Văn và Tân Viêt đu có m nhng lp hc ban đêm cho ngưi ln hc đ thi Tú Tài, đa s hc viên là công chc và quân nhân. H đă  dang d vic hc v́ phi đi làm hay đi lính, h đi hc li bui ti vi hy vng kiếm đưc mnh bng đ tiến thân trong công vic hay trong quân ngũ. Tôi và các bn đng nghip trong nhóm "ve chai" (anh Lâm Vó Hunh có ln gii thiu liên h gia tôi vi anh cho mt ngưi bn Tây ca tôi trong mt ln ung bia  tim ph Ḥa, đưng Côte Des Neiges  Montréal là "camarades de bouteille", anh Hunh là ngưi có óc hài hưc), thưng gp nhau  kiosque bán rưu ca ch Tư ti ch Đũi trong nhng gi ngh hay sau gi d trưng Tân Văn.  Khi đă ngà ngà say th́ anh Hunh đc thơ tiếu lâm, tôi c̣n nh câu "Gió lng bum căng ln cái lèo" trong mt bài thơ anh đc. T Kư th́ ngâm Thơ Say ca Vũ Hoàng Chương hay S Li ca anh, ging ngâm ca nhà thơ x Qung khi đă ngà say nghe tht bun năo nut. Sau này có anh Trn Thế Anh, giáo sư tư thc cũng gia nhp vào nhóm và khi say thưng đc hai câu thơ ca Thâm Tâm: "Đưa ngưi, ta không đưa sang sông. Sao có tiếng sóng  trong ḷng".  Anh Lê Tn Lc va rưc con đi hc v cũng ghé ngang, đ con trên xe hơi trưc kiosque  ca ch Tư xáp li vi anh em. Nhóm chúng tôi c̣n có thy tư Kit, qun lư trưng Thưng Hin, cũng trên đưng Trn Quư Cáp, đi din trưng Tân Văn. Trưng này là ca giáo sư Nguyn Văn Khuê, sau khi bán trưng Nguyn Văn Khuê  ch Cu Mui cho Giáo Hi Phât Giáo năm 1964, đi tên thành trưng B Đ, ông Khuê đi qua Pháp sng đ li trưng Thưng Hin cho giáo sư Hi làm giám đc khai thác nhưng thy Kit là em h ca ông Khuê thay mt ông qun lư trưng này. C̣n ti nào dở trưng Tân Vit, chúng tôi thưng kéo nhau ra ăn ung  các quán ăn góc đưng Yên Đ và Nguyn Thông.  Có ln, sau khi "làm" mt vài chai vi các bn, tôi tr v trưng dy tiếp. Khi tôi v h́nh tṛn trên bng đen đ gii mt bài toán h́nh hc và hỏi c lp: "các anh ch có thy ǵ không?" (đây là lp ngưi ln nên tôi không gi bng các em đưc) th́ tôi nghe ngoài ca s có tiếng nói ln:"thy cái chai!".  Th́ ra anh Tôn Tht Trung Nghĩa dạy lớp bên cạnh đang đng t tay trên thành ca s nói vng vào. Tôi rt phc anh Nghĩa v́ ngoài nhng gi dy hc, chơi bi vi bn bè không biết anh c̣n th́ gi đâu đ hc đu bng tiến sĩ Lut và d đi hc Lut Khoa .Sau năm 1975, Tôn Tht Trung Nghĩa đnh cư  Ư và m đó. Năm 1979, T Kư qua đ Ch Mi, An Giang. Anh Lâm Vơ Hunh mt năm 2017  Montreal. Thy ba Cô, anh Trn Thế Anh m Vit Nam. Anh By vo, thy tư Kit th́ tôi không biết nay c̣n hay m Vit Nam. Anh Lê Tn Lc th́ hi Montréal vi tôi. C̣n nh khi tôi mi ti đnh cư  Montréal, đưc biết anh Lc cũng  đây tôi nh Khiêm, mt đàn em ca tôi ch tôi lên khu Dollard Des Ormeaux xa xôi trong mt đêm băo tuyết tim tn nhà anh đ kéo anh v quán Long M nhu mt chu tái ng nơi x ngưi. Năm 1992, anh đă ch tôi  lên phi trưmg Mirabel đón v con tôi t Vit Nam qua đoàn t vi tôi.

Sau này tôi thuê pḥng h trưng Thưng Hin ca thy tư Kit đ m các lp luyn thi Tú Tài. Ngu nhiên thay, ông Thng thư kư trưng Thưng Hin, ngưi mà tôi nh thu tin hc phí hc sinh cho tôi, sau 75 li là ch tch y ban nhân dân phưng 9, quân 3. Ông đă giúp v chng tôi m mt quán ăn  đưng Trn Quư Cáp gn đưng ry xe la dưi bng hiu Ca hàng ăn ung ca hp tác xă phưng 9 trong năm 1984. Lúc bán quán ăn  đây, tôi li gp anh Ng trưc 75 cùng dy vi tôi  mt s trưng tư là ch tch phưng 8, qun 3 bên cnh phưng 9 ca ông Thng. Sau này khi v Vit Nam chơi tôi nghe bn bè k li anh Ng sau làm ch tch hp tác xă qun 3 và nay đă mt. C̣n mt ngưi bn khác cũng dy chung trưng tư vi tôi là anh Lê Nguyên sau 75 là cán b pḥng giáo dc Qun 5. Anh Nguyên cũng đă mt trong mt tai nn lưu thông  Vit Nam không lâu sau năm 1975.

Ban đu , tôi đi dy trên Biên Ḥa bng xe Honda 67. Sau này thy nhiu tai nn trên xa l quá khng khiếp, tôi đi sang đi lambetta hai bánh, có khi tôi đ xe  nhà mà đi xe la an toàn nht.  trưng Ngô Quyn, tôi có dy mt lp 12B, trong đó có hai nhân vt mà tên đă đi vào văn hc Vit Nam: nhà thơ Nguyn Tt Nhiên và cô Bc K nho nh tên Duyên. Nguyn Tt Nhiên vi li s dng ngôn t đc đáo đă làm nhng bài thơ tuyt tác mà gii tr thâp niên 70  Sài G̣n không ai mà không thuc. Sau khi nhc sĩ Phm Duy ph nhc mt s bài thơ ca Nhiên th́ tên tui ca Nhiên gn lin vi nhng câu hát:"Này cô em Bc K nho nh. Này cô em tóc demi garcon" hay:"Thà như git mưa rt trên tưng đá" ...Tôi c̣n h́nh dung đưc v rt rè ca anh hc tṛ Nguyn Hoàng Hi (tên tht ca Nguyn Tt Nhiên) khi lên bàn giáo sư tng tôi tác phm đu tay ta là "Thiên Tai", lúc đó tôi đâu có th ng sau này Hi tr thành mt nhà thơ ni tiếng như vy. C̣n Bùi th Duyên là mt cô n sinh duyên dáng và có nét lăng mn thu hút. Hèn chi anh chàng thi sĩ ca tôi phi tht t́nh v́ cô y và nh đó mà hn thơ mi lai láng. Đu năm 1975, mt đêm tôi dy xong lp đêm  trưng Cô Giang, đưng Trn Hưng Đo, ra cng tôi gp Nguyn Tt Nhiên đng bên cnh mt chiếc xe Honda dame dưng như đang ch ai. Gp tôi, Nhiên chào và cho biết đến đón ngưi v sp cưi h đây. Nhiên cho biết va thng kin và đưc nhc sĩ Phm Duy tr mt s tin khá ln, Nhiên va sm cho ḿnh chiếc xe Honda mi. Tôi rt vui mng cho Nhiên đă đưc đn bù xng đáng cho  nhng sáng tác tim óc ca ḿnh. Năm 1992,  Montréal tôi đc báo tin Nguyn Tt Nhiên chm dt cuc đi mt cách bi thm khi va tṛn 40 tui. Đúng là tài hoa bc mnh! Tôi ngm ngùi thương tiếc cho ngưi hc tṛ ni tiếng nhưng sng mt cuc đi ln đn. Nhiên không  mun nhân gian nh́n thy nhà thơ già như giai nhân và danh tưng khi v già trong hai câu thơ: " Giai nhân t c như danh tưng. Bt ha nhân gian kiến bch đu".

Nhũng năm đu tôi d trưng Ngô Quyn th́ ban giám đc trưng gm: ông Phm Đc Bo, hiu trưng,  ông Phm Khc Thành, giám hc, ông Hoàng Đôn Trnh, ph tá giám hc, ông Dương Ḥa Huân, tng giám th. Ban giáo sư đa s gm nhng ngư Sài G̣n nên trưng ưu tiên xếp gn cho nhng v đó dy liên tc trong hai hoc ba ngày, c̣n các vị ở ngay ti Biên Ḥa th́ gi dy đưc tri dài trong tun. V́ vy có nhiu v dy chung trưng nhưng c năm không h gp nhau hay có khi c̣n không biết mt nhau. Có mt s đng nghip tôi quen biết trưc như anh Lê Văn Túy, dy toán ra trưng mt lưt vi tôi, trưc d G̣ Công, nay đi v Biên Ḥa, anh Mai Kiến Phúc, dy Lư Hóa, th khoa khóa năm 1965 và v là ch Nguyn Th Kim C̣n cũng dy Lư Hóa (hai ngưi tt nghip cùng năm vi tôi), anh Lâm Tn Văn dy Vn Vt, anh có dy mt vài trưng tư  Sài G̣n chung vi tôi và anh Đoàn Viết Biên dy Quc Văn, trưc dy chung vi tôi  Trà Vinh. Mt t́nh c lư thú là tôi và anh Biên gp nhau  ba trưng Vĩnh B́nh, Ngô Quyn và Nguyn Trăi. Khi tôi xung Trà Vinh không bao lâu th́ anh đi v Ngô Quyn, khi tôi lên Ngô Quyn th́ hai năm sau anh đi v Nguyn Trăi, Sài G̣n. Năm 1977 tôi v dy Nguyn Trăi th́ li gp anh  đó. Tôi v trưng Ngô Quyn năm 25 tui nên kết thân vi mt s đng nghip tr như anh Nguyn Phi Long, dy toán hi Houston, Texas, Hoa K và anh Trn Văn Phúc, dy S Đa, nay đă mt, Tô Văn Phú, dy Vn Vt nay cũng đă mt. Tôi đă gp li anh Phi Long năm 2011 ti Cali nhân đi hi Ngô Quyn toàn thế gii và năm 2015 ti Texas nhân dp thăm gia đ́nh bên đó..

NgoQuyen1.jpg

Tất niên với các em học sinh Ngô Quyền

Năm 1972, tôi b tr li quân đi v́ mt v xô xát vi mt nhân vt có thế lc trong chính quyn. Cùng b tr li quân đi v́ dính liếu chung mt v vic, có Lê Quang Hip, bn hc thi trung hc ca tôi  trưng Nguyn Văn Khuê, tt nghip Quc Gia Sư Phm, lúc đó làm thư kư cho trưng Pétrus Kư. Tôi nh ông hiu trưng Bo có mi liên h tt vi chính quyn s ti nói giúp đưc đưa v mt đơn v coi cu Đng Nai. Bn tôi không may mn v Châu Đc và t tr đó. May mn trong mt ln v Vit Nam, tôi có dp nh anh Trnh Hng Hi, dy Lư Hóa  trưng Ngô Quyn đưa đi thăm ông Bo trưc khi ông mt.

Trong hai năm tr li quân đi, nh đơn v trưng thông cm nên tôi vn tiếp tc d các trưng tư Sài G̣n. Có mt ngưi bn là "camarade de bouteille" ca tôi là anh Lê Kim Luyn m mt trưng tư ly tên là trưng Đc Chính  đưng Bùi Vin gn góc Đ Quang Đu. Hiu trưng trưng là anh Bu Ái, c nhân Pháp Văn, sau đnh cư  New York, Hoa K. Giám hc là anh Trn Cao Đc, anh ca các giáo sư Trn Cao Tn và Trn Cao Lc. Thy ba Cô t trưng Tân Văn v làm tng giám th cho trưng Đc Chính. Ban giáo sư ngoài tôi dy toán, c̣n có Trnh Quc Thông dy Vt Lư, Đ Quang Tiên dy Hóa, Nguyn Anh Tun dy Triết, c ba anh này đu là giáo sư trưng Trung Thu; anh Chế Đô, anh Vơ kim Sơn dy Pháp văn, anh Mai Khc Bích dy S Đa., sau 75 anh Bích dy Nguyn Trăi chung vi tôi; anh T Chí Đông Hi (anh ca nhà s hc T Chí Đi Trưng) dy Quc Văn, anh Lê Nguyên dy Lư Hóa, anh Trn Thế Anh dy Toán...  Tôi c̣n dy thêm các cours luyn thi ca anh Luy đưng Trương Minh Ging. Trưng Đc Chính  gn hai quán nhu ni tiếng cũng  trên đưng Bùi Vin là quán Ba Tha và quán Thanh Hi. Thành ra gi chơi  chúng tôi thưng qua mt trong hai quán đó "làm" vài chai ri tr v dy tiếp. Có khi ba nhu đang dang d, ti gi dy, chúng tôi đnh đng lên v trưng th́ giám đc Luyn ngăn li nói đ cho học tṛ ch đó, c nhu tiếp! Đc bit, hai quán này sn sàng cho chúng tôi ăn ung ghi s, cui tháng lnh lương tr sau. Anh Luyn là mt ngưi rt hào phóng. Trưc 75 anh ly cô Sơn, nhà  trong hm Bùi Vin, nh tui hơn anh rt nhiu. Sau 75, anh ăn  vi mt ch trong gia đ́nh tim vi Tô Tân  góc đưng Lê Li và Phan Bi Châu, bên hông ch  Bến Thành. Anh ch Luyn m mt quán nhâu  góc đưng Bà Huyn Thanh Quan và Trân Quư Cáp. Bn bè c vic đến ăn nhu ri ghi s. Cui cùng, ch Luyn phi dp tim v́ hết vn.  Nghe nói v sau anh ch chia tay và anh Luyn đă m quê nhà Nha Trang. Ch Luyn, ngưi Bc, vn là con nhà giàu chc là không chu đng ni tánh t́nh phóng túng ca anh Luyn.

Anh Vơ Kim Sơn dy trưng n trung hc đô th Cô Giang tc trưng n tiu hc Tôn Th Tưng trưc đó,  trên đưng Trn Hưng Đo, đi diên vi trưng Nguyn Thái Hc (trưc là trưng nam tiu hc Trương Minh Kư). Anh đưc bà hiu trưng trưng này cho t chc nhng lp đêm luyn thi Tú tài cho ngưi ln. Tôi có ph trách dy toán cho vài l đó. Mi ti, dy xong chúng tôi thưng kéo ti kiosque ca cô L trên đưng Đ Thám gn ng tư quc tế đ ung bia ghi s đây, chúng tôi thưng gp ca sĩ Duy Khánh và ca sĩ hài Vân Sơn(ban AVT). Hôm nào lănh lương, tin bc rng rnh th́ chúng tôi vào nhà hàng Thiên Tân, bên kia đưng đi din kiosque cô L ăn đ tây và ung cognac. Thnh thong có kép lăo Năm Phi ca đoàn ci lương Hoa Sen ngày xưa đến giúp vui chúng tôi bng vài câu vng c mùi riu. Có khi chúng tôi gp nhc sĩ Châu K ti nhng quán bar trên đưng Bùi Vin. Đc bit, khi đă ngà say, Châu K thưng x tiếng Tây vi chúng tôi. Nhưng chính ti trưng Cô Giang này tôi đă gp đưc v tôi.

Trong thi gian kt li trong quân đi, tôi làm đơn xin tái bit phái v b Giáo Dc.  Kết qu là cui năm 1973 tôi đưc tr v ty Giáo Dc Biên Ḥa. Đ tránh vic xáo trn gi dy ca các đng nghi trưng Ngô Quyn, tôi xin  li làm vi ty Giáo Dc và đưc ông trưng ty cho làm  pḥng hc v mà trưng pḥng là ông Lê Hng Sanh, trưc là thư kư  trưng Ngô Quyn. Nhưng ch mt thi gian ngn chán cnh nhàn r đây, tôi xin v trưng dy li.

By gi có anh Trn Thái Hùng, ban Toán khóa 1967, trưc dy trưng Tng Phưc Hip, Vĩnh Long va đi v trưng Ngô Quyn và cũng dy có hai ngày đu tun như tôi. Anh  đưng Bùi Vin và cũng đi lên Biên Ḥa bng xe Lambrettwist. Thế là tôi đi quá giang vi anh. Sáng th hai hàng tun tôi đi xe ôm t nhà tôi  qun 4 đến góc đưng Bùi Vin và Trn Hưng Đo đón Hùng và cùng đi lên Biên Ḥa . Chiu th ba, Hùng ch tôi t Biên Ḥa v Sài G̣n và th tôi cũng ti góc đưng đó đ tôi đi xe ôm v nhà. Trong hai ngày  Biên Ḥa, hai tôi cùng đi ăn cơm trưa và chiu ho quán Thu Hà đưng Phan Đ́nh Phùng hay quán B́nh Dân gn sân vn đng. Bui trưa tôi theo Hùng v nhà cô ca anh  ng ba Vưn Mít ngh trưa trên mt b ván g mát lnh. Bui ti, tôi ngủ ở nhà ch Cúc, ch h ca tôi  gn trưng hay có khi làm "đêm không ng nhà tr ca anh Lê Quư Th đ xem các bn đng nghip xoa mt chưc. Hùng nay vn c̣n  Sài G̣n mà tôi vn thưng gp đ cùng đi ăn ung vi các bn đng môn khác mi khi tôi v Vit Nam. Mi khi qua Cali tôi cũng có gp anh Lê Quư Thể ở đó.

 

 

 

 

 

 

NgoQuyen2.jpg

Tôi và anh Tô Văn Phú (dạy vạn vật) ở hành lang trường Ngô Quyền

V sau, đêm  li Biên Ḥa tôi day thêm mt lp luyn thi Tú Tài ca anh Nguyn Thành Dũng, ngưi đa phương, cũng là giáo sư trưng Ngô Quyn, Anh hin v Biên Ḥa và có căn nhà rt đp bên b sông Đng Nai, gn cu Gành. Tôi, Trnh Văn Dĩ, Trn Thái Hùng và Đinh Quang Ho, tt c đu là giáo sư toán ngày trưc thưng ghé thăm Dũng mi khi lên Biên Ḥa bng xe hơi ca con gái Dĩ trong nhng ln tôi v Vit Nam. Bn tôi, Trnh Văn Dĩ nay đưc xem là ngưi đang "hưng phưc"  v́ đi đâu cũng bng xe hơi có tài xế lái, b đi nhng tháng ngày cht v M Tho. Sau này tôi đưc mt em hc sinh trưng Ngô Quyn gii thiu vi mt ông Tây có v Vit đ thuê mt căn pḥng trng ca ông y trong mt chung cư đ m lp dy thêm. Tôi và ông y liên lc vi nhau mi đu tháng bng vài ḍng ch bng tiếng Pháp tôi đ li trong hc bàn chung vi s tin pḥng tôi tr hàng tháng

Đầu năm học 74-75, tôi đang dạy trường Ngô Quyền ở Biên Hoà th́ anh Lâm Vơ Huỳnh, giám đốc Trung Tâm Giáo Dục Hồng Bàng ở quận 5, Chợ Lớn gặp tôi hỏi tôi có muốn về dạy ở trường anh không? Gần mười năm dạy từ miền tây đến miền đông, đây là cơ hội để tôi dạy gần nhà. Tôi nhận lời. Anh nói tạm thời tôi dạy một số giờ toán lớp 12 của một đồng nghiệp môn toán ở trường anh đă lên đường tu nghiệp ở Pháp, rồi anh sẽ làm thủ tục cho tôi thuyên chuyển về đó.
T
ới khoảng giữa niên học tôi mới nhận được sự vu lệnh thuyên chuyển về Trung Tâm Giáo Dục Hồng Bàng. Ngoài lớp 12 duy nhất của trường, tôi phụ trách toán cho lớp 10 và 11. Lớp 12 của trường chỉ vơn vẹn có mười mấy em, toàn là con những nhà tai mắt ởthủ đô.



HongBang.jpg

Trung tâm giáo dục Hồng Bàng

Trung Tâm Giáo Dục Hồng Bàng trước kia có tên là Ecole Francaise de Cho Lon, được người Pháp xây dựng từ ngày 07/06/1933 để làm trường nội trú cho trẻ em con lai Pháp . Về sau trường được chuyển thành chi nhánh của trường Jean Jaques Rousseau tại Chợ Lớn ( annexe Cho Lon)  Từ năm 1967 , theo sự thỏa thuận của hai chánh phủ Việt Nam Cộng Ḥa và Pháp, trường được giao lại cho Việt Nam quản lư với sự hợp tác của chính phủ Pháp .Từ đó Trung Tâm Giáo Dục Hồng Bàng trực thuộc Bộ Quốc Gia Giáo Dục , bắt đầu dạy chương tŕnh song ngữ Việt–Pháp .TTGD Hồng Bàng được quản lư bởi Ban Giám đốc cùng các giáo sư và giáo viên người Viêt phụ trách dạy Việt ngữ và các giáo viên và giáo sư người Pháp, do Trung Tâm Văn Hóa Pháp cung cấp, dạy Pháp ngữ.




Giám đốc đầu tiên là Ông Nguyễn Khánh Hải , sau đó lần lượt thay đổi các Giám đốc Nguyến Ngọc Quang, Từ Chấn Sâm và Lâm Vơ Quỳnh là vị giám đốc cuối cùng cho đến ngày 30/4/75.




Ở trường, trong pḥng giáo sư có đặt hai dăy ghế song song hai bên cái bàn dài. Một bên là giáo sư người Việt của bộ giáo dục, bên kia là giáo sư người Pháp hay Việt quốc tịch Pháp của Aliance Francaise. Anh Huỳnh th́ ngồi ở đầu bàn. Giáo sư người Việt nào biết nói tiếng Pháp th́ trao đổi với giáo sư người Pháp, nếu không th́ chỉ gật đầu hay bắt tay khi gặp nhau.




Các em lớp 12 nhất định phải đỗ tú tài cuối năm nên yêu cầu tôi mở cours dạy thêm bên ngoài. Tôi mướn một pḥng học của người Tàu ở gần trường, tôi dạy toán và nhờ một người bạn là anh Nguyễn Thành Tương đang dạy trường Cần Giuộc phụ trách Lư Hoá cho các em. Kỷ niệm ở lớp dạy thêm này tôi không quên là những buổi dạy toán của tôi đă xong, tôi phải nín thở chờ anh Tương từ Cần Giuộc chạy xe về dạy tiếp môn Lư Hoá. Khi nào thấy xe vespa màu xanh của anh ấy xuất hiện ở đầu ngỏ mới thở một cái phào. Các em lớp 12 nói với tôi rằng phụ huynh các em hứa nếu cuối năm các em thi đậu th́ họ sẽ đăi tôi một chầu linh đ́nh ở nhà hàng Soái Ḱnh Lâm. Nhưng ngày ấy không bao giờ tới!  Các em lớp 12 này cũng đă cho tôi một kỷ niệm đẹp là tặng cho tôi một cuốn album thật to và đẹp nhân ngày tôi cưới vợ đầu tháng 4 năm 1975. C̣n ở lớp 10 có một em gái là con của vị Quân Trấn Trưởng Biệt Khu Thủ Đô đă từ trường gọi vào trại Lê Văn Duyệt cho cha em thả tôi ra v́ đêm hôm trước tôi ở ngoài đường quá giờ giới nghiêm.

HongBang1.jpg
Tôi và các em học sinh lớp 11 trung tâm giáo dục Hồng Bàng

Tôi cũng c̣n nhớ tất niên âm lịch nhằm đầu năm 1975, nhà trường có tổ chức liên hoan, trong đó có diễn một vỡ kịch câm cổ điển. Anh Huỳnh trắng trẻo, nhỏ con làm công chúa, c̣n tôi cao lớn được chọn làm hoàng tử nước láng giềng. Nhưng oái oăm thay công chúa lại yêu một anh gù xấu xí khác. Hôm đó tôi phải cố sức diễn đúng theo lời thuyết minh của một chị giáo sư cùng trường. May mắn chúng tôi cũng gây được nhiều trận cười cho khán giả.



HongBang2.jpg



Tôi và các em học sinh lớp 10 trung tâm giáo dục Hồng Bàng

 

Trong những đêm cuối tháng 4 năm 1975, chúng tôi thường trực đêm trong trường. Chúng tôi uống bia và đánh phé để quên đi những lo âu về t́nh h́nh dất nước trong cái pḥng tiếp tân gần cổng ra vào. Anh lao công gác cổng thường chạy ra, chạy vô mua thuốc lá hay bia cho chúng tôi. Thế mà t́nh đời thay đổi mau chóng. Chỉ vài ngày sau biến cố 30/4/75, khi trường đă bi tiếp quản, các giáo sư chúng tôi bị giáng cấp thành giáo viên, anh Huỳnh không c̣n là giám đốc th́ có một đêm tôi vào trực, gọi cổng nhiều lần , anh bảo vệ chạy ra nạt nộ tôi: tại sao tôi gọi lớn quá làm đánh thức cả nhà anh dậy.

Trong thi gian tôi dy lp đêm  trưng n trung hc đô th  Cô Giang, tôi quen đưc mt con gái sau tr thành bà xă ca tôi. S là tôi có dy mt lp luyn thi Tú Tài  đó và trong lp có mt em n sinh tên Mi, mt đêm em dn mt ngưi bn gái tên Nga vào lp và xin phép tôi cho Nga hc "ké" mt bui toán v́ nghe nói tôi dy d hiu. Tôi đng ư nhưng dn thêm nếu Nga quyết đnh theo hc luôn th́ phi đóng hc phí. Lúc tan hc Nga ng ư mi tôi đi ung nưc đ cám ơn tôi. Tôi cn thn goi anh Sơn giám đc lp đêm đi theo Mi và Nga ti mt quán nư đưng góc đưng Cô Bc và Đ Thám. Trong khi ăn ung, Nga nói em có mt ngưi ch trưc h trưng Tây, nay đă ngh hc, thy  có mun quen vi ch em th́ em gii thiu cho. Năm đó, tôi đă 30 tui nhưng vn c̣n đc thân, có quen mt vài cô cúng như đưc bn bè mai mi mt vài ch nhưng tôi không ưng ư. Trông Nga thy đp th́ tôi ngh ch ca em chc cũng đp nên đng ư coi xem sao Ti hôm sau đúng hn, tôi tr li quán nưc đó gp hai ch em ca Nga. Tôi không ng ch ca Nga rt đp ging như nhng câu thơ ca Nguyn Du

Kiu càng sc so mn mà,

So b tài sc li là phn hơn.

Làn thu thy nét xuân sơn

Hoa ghen thua thm liu hn kém xanh

Mai.jpg

Bà xă tôi khi c̣n là nữ sinh trường Phan Văn Huê

Sc th́ tôi đă thy, nhưng tài th́ sao?  Sau này khi sng vi nàng tôi mi biết v tôi có tài nu ăn, nh đó trong nhng lúc khó khăn nht nàng đă tr thành ngưi khéo xoay s đ gia đ́nh tôi t́m đưc li thoát. Như lúc tôi dy hc sau năm 75 vi lương 60 đng mt tháng, nàng đă m quán ăn rt đông khách đem thu nhp bù đp cho ngân qu ca gia đ́nh tôi, hoc lúc tôi ra nưc ngoài mà nàng và hai con c̣n  Vit Nam, v tôi mt ḿnh có th thu nu ăn cho mt đám cưi đ nuôi sng ba m con.

Nàng tên là Mai, gia đ́nh ngày trưc rt khá gi nên đă cho nàng theo hc chương tŕnh Pháp  trưng Saint-Paul, đưng Cưng Đ, sau đó  trưng Pasteur, đưng Sương Nguyt  Anh và trường Phan Văn Huê đến classe terminale.  Vào thi đim tôi quen Mai th́ gia đ́nh nàng sa sút v́ ba nàng b ngưi bn đng sáng lp công ty sang đot hết c phn ca ông. Mai là con gái ln trong gia đ́nh đông con nên ph nhà chăm sóc các em đ ba má nàng bươn chi kiếm tin. Tôi không biết là nhà ca Mai  bên trong ch Cu Cng cùng đưng Đ Thanh Nhơn, qun 4 vi nhà tôi.

DamCuoi.jpg

Đám cưới chúng tôi vào đầu tháng 4 năm 1975

Chúng tôi quen nhau hơn na năm cho đến đu tháng 4 năm 1975 mi làm đám cưi. Lúc đó, t́nh h́nh h́nh chiến s biến chuyn dn dp. Vit Nam Cng Ḥa đă mt gn hết các tnh  min Trung. Lnh gii nghiêm  Sài G̣n  bt đu t 8 gi ti. Tic cưi chúng tôi t chc tht sm vào 5 gi chiu ti nhà hàng Sài G̣n gn rp Đi Nam, đưng Trn Hưng Đo. Ch có các bn bè tôi  Sài G̣n tham d đông đ, đa s là các đng nghip trưng Hng Bàng và các trưng tư  Sài G̣n, c̣n các bn đng nghip cũ  tnh như Trà Vinh hay Biên Ḥa tham d rt ít v́ đưng đi b ct đt, tr mt s bn đang  Sài G̣n như các anh Nguyn B́nh Tưng, Nguyn Quang Hin, Nguyn Văn Quan , Trn Kim Hoàng  và Nguyn Trung Hiếu. K sư Th cho tôi mưn xe hơi đ rưc dâu.

Ch hơn ba tun sau th́ min Nam mt. Tôi c̣n nh ngày 28 tháng 4 năm 1975, vào bui sáng, tôi đang dy mt lp 12 ca trưng Saint-Thomas,  Phú Nhun, nh́n lên bu tri qua ca s lp hc tôi thy tng đàn trc thăng bay ngang tht thp: ngưi M đang di tn khi Vit Nam. Tôi t hi ri ḿnh s ra sao? Lúc  pḥng giáo sư, Cha hiu trưng nói vi tôi: sp có gii pháp, thy c yên chí ḿnh s tiếp tc dy hc như thưng. S lc quan ca Cha hiu trưng không đ sc trn tnh tôi trưc mt tương lai ḿnh không đoán đưc!