TÁC GIẢ VÀ NHỮNG BÀI NHẠC QUÊ HƯƠNG ÂM HƯỞNG DÂN CA MIỀN NAM

Người dân Nam Kỳ Lục Tỉnh, nhứt là người ở miền Tây, trước phong cảnh hữu tình của thiên nhiên một bên sông nước mênh mông, một bên ruộng đồng bát ngát nên dễ xúc cảnh sinh tình khi làm lụng ngoài đồng thì hát hò đối đáp, lúc tụ họp ở nhà thì đàn ca tài tử.

Từ những câu hò,tiếng hát qua những bài ca dao thì ở Bạc Liêu, chúng ta có bài Dạ cỗ hoài lang của ông sáu Lầu (Cao văn Lầu) mà sau này trở thành bài Vọng cỗ đã đưa nghệ sĩ Út Trà Ôn lên hàng đệ nhứt danh ca cổ nhạc.

Bên cạnh đó, sau này phía tân nhạc ta cũng có những bản “nhạc quê hương” ám hưởng dân ca miền Nam của nhiều tác giả đã làm ta không bao giờ quên miền đất hiền hoà, tươi đẹp đó dù lời ca tuy chân chất nhưng dạt dào tình cảm. Thử nhắc lại một số tác giả và những bài dân ca của các nhạc sĩ đó

Thanh Sơn (1 tháng 5 năm 1940 – 4 tháng 4 năm 2012)

Có thể nói nhắc đến Thanh Sơn là người ta không quên những bài “nhạc quê hương” của ông.

-Áo mới Cà Mau:

Ca khúc này ca ngợi vẻ đẹp của vùng đất Cà Mau và sự giản dị, chân chất của con người nơi đây:

“Nghe nói Cà Mau xa lắm

Ở cuối cùng bản đồ Việt Nam

Ngại chi đường xa không tới

Về để nói với nhau mấy lời”

-Hương tóc mạ non:

Ca khúc này mang âm hưởng dân ca, thể hiện tình yêu đôi lứa:mà mùi hương mạ non xưa trên tóc người con gái làm tác giả nhớ về kỷ niêim mối tình quê.

“Nghe em hát câu dân ca

Sao mượt mà lòng anh thương quá

Tiếng ngọt ngào nào đong đưa

Nhớ xa xưa trời trưa bóng dừa

Hẹn hò nhau tình quê hai đứa

Mùi mạ non hương tóc em biết bao kỷ niệm

Nhắc lại thấy thương nghe thật buồn.”

-Hành trình trên đất phù sa:

Ca khúc này kể về cuộc sống và con người ở những đia danh của miền Tây sông nước, với những hình ảnh bình dị, thân thương. 

“Chim tung bay hót vang trong bình minh,

Chân cô đơn, áo phong sương hành trình

Từ Long An, Mộc Hóa, Mỹ Tho, xuôi về Gò Công, Tiền Giang

Ngút ngàn như một tấm thảm lúa vàng .”

-Hình bóng quê nhà:

Trên bước đường lưu lạc tha phương, tác giả không quên những kỷ niệm ở quê nhà từ lúc còn trẻ thơ.

“Từ lúc vào đời, chân quen đất nẻ sớm trưa chiều hè

Ôi đẹp làm sao, đêm sáng trăng cao gõ nhịp chàywsi mau

Nghe quê hương tiếng gọi mời thương những ngày tha phương

Trong cõi đời ta, giữ bên lòng hình bóng quê nhà”

-Ngợi Ca Quê Hương :

Thanh sơn đi khắp miền đất nước để tìm lại những tình cảm yêu thương quê hương

“Tôi đi xem để thấy những gì yêu dấu Việt Nam

Trên quê hương ta đó cố tìm đâu đây chút tình

Tình là đồng ruộng bao la tình là đình làng cây đa

Thương tiếng ru ai bùi ngùi rót trên đất bồi phù sa”

-Gợi Nhớ Quê Hương

Quê ông là một bức tranh mộc mạc của một miền chỉ có hai mùa mưa nắng nhưng luôn gợi trong làng ông nỗi nhớ nhung:

“Quê em hai mùa mưa nắng,
Hai thôn nghèo nối liền bờ đê,
Từng lũy tre xanh nghiêng nghiêng chiều hè,
Như bức tranh gợi tình quê đậm đà…”

-Giấc Ngủ Đầu Nôi

Ngày về thăm quê hương ông không khỏi chạnh lòng nhớ lại những ngày xưa bên thửa ruộng, con sông quê nhà:

“Hôm nay về quê hương
Nhớ lại chuỗi ngày mến thương
Sau nhiều năm cách xa ruộng vườn
Đi qua con sông qua cánh đồng phút giây chạnh lòng”

Vũ Đức Sao Biển (12 tháng 2năm 1947 – 6 tháng 5 năm 2020)

Tác giả là một giáo sư Quốc Văn. Tốt nghiệp đại học dư phạm năm 1970, tuy sinh trưởng ở miền Trung nhưng được bổ về dạy học tại Bạc liêu, cái nôi của bài vọng cỗ miền Nam và sau 1975 có trở lại công tác ở miền Tây nên bị ảnh hưởng ngũ cung khiến ông trở thành một tác giả của nhiều bản “nhạc quê hương” nổi tiếng mà người diễn đạt thành công nhứt là ca sĩ Hương Lan

-Điệu buồn phương Nam

Về miền Nam ngắm sông Cửu Long,nghe tiếng đàn dưới trăng tưởng nhớ người yêu như con sáo đã sang sông để lại tác giả bao tiếc nuối.

“Về phương Nam lắng nghe cung đàn

thổn thức vọng dưới trăng mơ màng

Rồi theo sông Cửu Long nhớ nhung dâng tràn.

Chợt thương con sáo bay xa bầy

sương khói buồn để lại lòng aI”

-Đau Xót Lý Chim Quyên

Qua song nghe bài hát lý chim quyên, tiếc cho duyên phận không thành

“Ngày xưa khi ta lớn lên đã nghe câu hát lý chim quyên,

Chim quyên ăn trái nhãn lồng

Chiều nay qua sông Cửu Long, lại nghe câu hát lý chim quyên

Chim quyên ăn trái nhãn lồng.•

-Đêm Gành Hào Nghe Điệu Hoài Lang:

Qua song Gành Hào nghe bài Dạ cỗ hoài lang tiếc nhớ mối tình dang dở khi còni thanh xuân

“Dưới trăng, dòng sông trôi rất dịu dàng.

Như dải tơ vàng xuôi về biển Đông.

Gành Hào ơi nửa đêm ai hát lên câu hoài lang.

Vầng trăng nghiêng xuống trên vạt rừng tràm.

Xề u xế u liu phạm.

Dây tơ đàm kìm buông thiết tha.

Xề u xề u liu phạn. Đưa cung đàn về trên bến xưa.”

Bắc Sơn (1931 – 2005)

Tác giả sinh trưởn ở Long Thành, Biên Hòa là một giáo viên nhưng sau này là diễn viên kịch ảnh nhứt là nhạc sĩ, tác giả rất nhiêu bản “ nhạc quê hương” và người hát thành công nhứt cũng là ca sĩ Hương Lan. Sau đây là vài bản nhạc tiêu biểu nhứt của ông.

-Còn thương rau đắng mọc sau hè:

Đây là một trong những ca khúc nổi tiếng nhất của Bắc Sơn, được viết cho vở kịch truyền hình "Bếp lửa ấm" năm 1974 kể lại kỷ niệm tuổi thơ của một người đàn ông luống tuổi

“Xin sống lại tình yêu đơn sơ,

rong chơi những ngày đầu chừa ba vá miếng dừa

đường mòn xưa, dãi nắng dầm mưa

Xin nắng hạ thổi buồn để mình ngồi nhớ lũy tre xanh

dạo quanh, khung trời kỷ niệm

Chợt thèm rau đắng nấu canh”

-Em đi trên cỏ non:

Bài hát này cũng rất được yêu thích với giai điệu tươi sáng, ca từ đẹp về tình yêu đôi lứa. 

“Em đi trên cỏ non mọc ôm đôi bờ đường đê.

“Em che nghiêng nón lá chân rụt rè qua nhịp cầu tre.

Quê hương em ở ngoại thành xóm nhà tranh,

em đi wa mấy sông vượt mấy đèo,

dẩu trèo lên đỉnh cao mấy núi cũng lặn lội về thăm.”

-Mùa bông điên điển:

Bài hát miêu tả vẻ đẹp của hoa điên điển vào mùa nước nổi và nối nhớ người yêu“Bông điên điển vàng rượm

Trời đổ cơn mưa ướt áo em

Mưa thưa thớt nhưng phơn phớt chiều lạnh

Hái chùm bông điên điển

Chợt nghe thiếu vắng em “..

Trần Thiện Thanh (12 tháng 6 năm 1942 – 13 tháng 5 năm 2005)

Trần Thiện Thanh là một nhạc sĩ được biết đến chuyên sáng tác tình ca và “nhạc lính” và còn là ca sĩ Nhật Trường với giọng ca trầm ấm , một trụ trong tứ trụ của miền Nam trước 1975 bên cạnh Duy Khánh, Hùng Cường và Chế Linh. Tuy nhiên, ông có một bài“ nhạc quê hương” rất nổi tiếng viết sau 1975.

-Chiếc áo bà ba:

Hình ảnh người con gái với chiếc áo bà ba trên dòng sông Hậu khiến tác giả không khỏi xao xuyến lòng

“Chiếc áo Bà Ba trên giòng sông thăm thẳm

Thấp thoáng con xuồng bé nhỏ tới mong manh

Nón lá đội nghiêng tóc dài con nước đổ

Hậu Giang ơi em vẫn đẹp ngàn đời”.

Phan Ni Tấn (6 tháng 3, 1948-)

Phan Ni Tấn quê quán ở Cần Giuộc, Long An, định cư ở thành phố Toronto, Canada từ đầu thập niên 80, thế kỷ trước. Ông là văn sĩ, thi sĩ và nhạc sĩ. Phan Ni Tấn có nhiều bản “nhạc quê hương” nổi tiếng.

-Phải lòng con gái Bến Tre:

Tác giả mô tả kẻ si tình lẻo đẻo theo người đẹp trên phà Rạch Miễu từ Mỹ Tho sang Bến Tre. Tiếng “bậu” chỉ nhân vật ngôi thứ hai nghe sao dễ thương và rặt thổ ngữ miền Tây.

“Bậu sang phà Rạch Miễu ngoe nguẩy xuống Bến Tre

Về Cái Mơn, Lương Hòa hay là về Sơn Đốc, Ba Tri?

Guốc bậu rụng tiếng lá, ơ hờ, thoang thoảng mùi làm duyên

Thoáng mùi thương quá đỗi mùi tình Lục Vân Tiên”

-Lời ru của đất

Tác giả mô tả trên bước đường ngang qua vùng đất ở hai bên bờ sông Hậu Giang ông như đang nghe tiếng ru vang lẻn ở đó êm đềm, da diết khiến ông chẳng nở rời xa:

“Qua miền Hậu Giang ngất ngây bao ân tình

Tháp Mười đồng sâu nhớ thương con sông dài

Đất đượm phù sa cây lúa đã đơm bông

Thắm trên quê nhà ôm ấp bao thiết tha”

Cảm ơn các nhạc sĩ nói trên và nhiều nhạc sĩ khác không thể kể hết trong bài viết này đã thay những người miền Nam nói lên vẻ đẹp của vùng đất này và tình cảm của họ qua những lời ca giản dị nhưng đầy tính nhân hậu, hiền hoà như bản tính của họ.

Huỳnh Công Ân

Đầu mùa hoa phượng 2025

Tài liệu tham khảo:

-Những bài nhạc quê hương hay nhất của nhạc sĩ Thanh Sơn

(Nhạc xưa blog)

https://nhacxua.vn/nhung-bai-nhac-que-huong-hay-nhat-cua-nhac-si-thanh-son/amp/

-Nghe lại những ca khúc nổi tiếng nhất của nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển

(Nhạc xưa blog)

https://nhacxua.vn/nghe-lai-nhung-ca-khuc-noi-tieng-nhat-cua-nhac-si-vu-duc-sao-bien/amp/

(Lời bài hát)

http://lyrics.vn

: