Có ai về xứ Bưởi

Tùy bút  Huỳnh Công Ân

“Thương tặng hương hồn em tôi và các cánh chim oai hùng từng vẫy vùng trên ṿm trời Biên Ḥa”

 

Biên Ḥa xứ bưởi thanh thanh

Có cô bán bưởi xinh xinh trữ t́nh

(Ca dao)

Tôi được thuyên chuyển về trường trung học Ngô Quyền, Biên Ḥa  năm tôi 25 tuổi sau 4 năm dạy học ở trường trung học Vĩnh B́nh, Trà Vinh . Vốn trưởng thành ở thủ đô Sài G̣n, lân cận với  tỉnh Biên Ḥa nên dù trước khi nhận nhiệm sở tôi chưa lần nào đặt chân tới Biên Ḥa nhưng tôi vẫn được nghe nói nhiều về tỉnh này. Tôi được biết  Biên Ḥa là cửa ngỏ phía đông của thủ đô Sài  G̣n, nơi đặt bản doanh của Quân Đoàn 3, Sư Đoàn 3 Không Quân và căn cứ Long B́nh. Nơi đây là chỗ địa linh nhân kiệt  nơi sản sinh những nhân tài ở nhiều lănh vực, quân sự có tướng Đỗ Cao Trí, văn hóa có B́nh Nguyên Lộc, Lương Văn Lựu, chính trị có Nguyễn Ngọc Huy…Nhưng Biên Ḥa được biết nhiều với cái tên xứ  Bưởi v́ bưởi là một đặc sản nổi tiếng ngon ngọt của Biên Ḥa.

Từ  1969 đến 1975, trong thời  gian 6 năm phục  vụ ở Biên Ḥa của tôi dù ở cương vị thầy giáo hay quân nhân, tôi cũng có nhiều kỷ niệm không thể  quên được.

Ông hiệu trưởng Phạm Đức Bảo thông cảm với các giáo sư có nhà ở Sài G̣n nên  thường  cho xếp 15 giờ dạy của giáo su đệ nhị cấp vào hai ngày liên tiếp để họ có thời gian rộng răi dạy trường tư hay làm công việc khác ở Sài G̣n để bù đấp vào số lương cố định của công chức thời  mà mọi người đổ xô đi làm sở Mỹ, lương cao mà chỉ cần biết chút đỉnh tiếng Anh. Tôi dạy hai ngày đầu tuần, bốn ngày c̣n lại tôi có giờ ở một số trường tư hay vài cours luyện thi ở Sài  G̣n . Đêm thứ  hai, tôi ở lai Biên Ḥa, ngủ nhà người anh họ, làm quân cảnh không quân,  gần ga xe lửa. Anh tôi vừ a có đứa con đầu ḷng nên chúng tôi thấy thắm thía câu “đêm về nghe con khóc vui triền miên” trong bản nhạc “Ngày hạnh phúc” của Lam Phương.  Lúc đầu tôi đi chiếc Honda 67 sau đó là chiếc lambretta hai bánh từ Sài G̣n theo xa lộ Biên Ḥa, rẽ ngă ba Tân Vạn rồi qua cầu Gành vào Biên Ḥa. Về sau, v́ hàng ngày chứng kiến những tai nạn lưu thông  thảm khốc trên xa lộ, tôi lạnh cẳng nên về sau từ nhà tôi đi xe ôm ra ga lấy xe lửa lên Biên Ḥa. Năm 1971, em tôi về lái trực thăng  tại sư đoàn 3 không quân, mướn nhà trong một con hẻm gần trường Ngô Quyền ở  với vợ và con nhỏ nên đêm ở lại Biên Ḥa tôi ngủ ở đó. Tôi lại được vui triền miên  mỗi đêm thứ hai với tiếng khóc của đứa cháu ruột .

V́ là một sĩ quan biệt phái, nên cuối năm 1971 khi dính liếu vào một việc xô xát, tôi bị kỷ luật và bị trả về quân đội. Người ta cho tôi một ân huệ  bằng cách đưa ra một danh sách các đơn vị để tôi và người bạn tôi , làm văn pḥng, ở trường Petrus Kư,  dính chung một vụ, lựa chọn. Tôi không do dự chọn ngay tiểu khu Biên Ḥa, c̣n bạn tôi chọn tiểu khu Châu Đốc. Đúng là một sự lựa chọn định mệnh. Bạn tôi về Châu Đốc, nơi mà trước khi biệt phái, anh ta là tùy viên  của đại tá tỉnh trưởng. Rủi cho anh, lần này trở lại Châu Đốc th́ thầy cũ của anh đă thuyên chuyển về làm chỉ huy trưởng trung tâm huấn luyện Quang Trung, nên anh bị ông tỉnh trưởng mới đưa ra nắm một đại đội địa phương quân. Vài tháng sau, tôi bà ng ḥang khi nghe tin  anh tử trận khi dẫn quân lục soát trên núi Sam .  Nếu tôi chấp thuận theo bạn tôi về Châu Đốc th́ không biết tôi sẽ ra sao.  Về Biên Ḥa tôi được ông Bảo gởi gắm với tiểu khu nên tôi được đưa về đại đội canh giữ cầu Đồng Nai, ngoài xa lộ Biên Ḥa.

Hai năm ở đại đội 3/463 giữ cầu Đồng Nai ghi lại trong tôi nhiều kỷ niệm. Lúc mới về tôi làm trung đội trưởng, một thời gian ngắn sau trung úy Phong, đại đội phó được thuyên chuyển về  pḥng 3 tiểu khu, tôi  được đề cử lên thay thế.  Nhiệm vụ chính của đại đội  là  giữ  an ninh  cây cầu chiến lược này.  Tuy nhiên , thỉnh thoảng  đại đội tôi nhận lệnh  tiểu khu cử một  sĩ quan dẫn  một trung đội đi hộ tống các đoàn quân  xa  đi qua lănh thổ tiểu khu. Ngoài lúc công tác, các sĩ quan trong đại đội : đại úy Nhuận, đại đội trưởng, tôi,  trung úy Ḥang, thiếu úy Tuấn, thiếu úy Phước,  chuẩn úy Lộc thường tập trung ở câu lạc bộ đánh bi da. Trong đại đội có hai tay cao thủ bi da là đại úy đại đội trưởng và hạ sĩ  Lư truyền tin. Tôi thuộc loại tay mơ nhưng nhờ hạ sĩ Lư chỉ dẫn nên thường hạ được hai tay mơ khác là thiếu úy Tuấn và chuẩn úy Lộc và thắng độ, uống bia khỏi mất tiền. Đại úy Nhuận  có kinh doanh một ḷ gạch ở trong xă  Long B́nh, bên cạnh cầu Đồng Nai, nên thường qua lại với các ông chủ ḷ gạch khác, v́  vậy  chúng tôi cũng thường theo ông đi ăn giỗ ở các nhà quen của ông.  

Đại đội tôi chia quân đóng hai bên đầu cầu, phia đầu cầu hướng Sài G̣n có mật hiệu truyền tin  Sài G̣n và phía đầu cầu bên kia mang mật hiệu Cogido (tên một hăng giấy gần đó). Phía dưới cầu chúng tôi có đường đi từ bên này cầu qua bên kia, ngang qua  các chân cầu dùng làm chốt gác dưới sông. Phia Cogido, đối diện với nơi đóng quân của chúng tôi lá bộ Chi huy  vùng 3 sông ng̣i của Hải Quân. Các sĩ quan hải quân bay bướm thường tổ chức party khiêu vũ  và hay mời đám sĩ quan chúng tôi tham gia. Chúng tôi cón được tăng cường  một chiếc giang thuyền lúc nào cũng đậu phia dưới cầu.

Kỷ niệm đau buồn nhất trong thời gian tôi phục vụ ở đại đội giữ cầu Đồng Nai là việc tôi mất người em trai phi công nói ở trên.  Một buổi sáng đang ngồi ở văn pḥng đại đội, tôi nhận được điện thoại từ lính gác cổng trại cho biết có một bà lớn tuổi xưng là bác gái của tôi muốn vào gặp tôi.  Linh tính báo cho tôi biết tôi sẽ có một tin chẵng lành. Tôi lật đật lấy xe lambretta chạy lên cổng trại. Bác gái tôi mếu máo khóc cho tôi biết  em tôi đă mất tích sau khi chiếc trực thâng nó lái bị bắn hạ ở mặt trận An Lộc. Tôi c̣n nhớ đó là ngày 21-6-1972. Bác tôi cho biết, ba tôi từ Sài G̣n lên đang ở nhà bác tôi chờ tôi để cùng vào phi đoàn của em tôi trong phi trường Biên Ḥa để hỏi thăm tin tức. Khi gặp tôi, ba cho tôi cho biết hồi sáng sớm , thiếu tá Thiểm, bạn tôi làm ở trung tâm hành quân không quân Tân Sơn Nhất nghe báo cáo một chiếc trực thăng UH1 đang thi hành công tác hộ tống một hợp đoàn trực thăng đổ quân xuống An Lộc bị bắn hạ và  hoa tiêu chính của chiếc trực thăng này là thiếu úy Huỳnh Công Quan, em trai tôi. Thiểm vội điện thoại về nhà anh và nhờ em gái anh chạy vô nhà tôi ở gần đó báo tin. Ba tôi vội đi xe lô lên Biên Ḥa ngay.

Tôi chở ba tôi vào phi trường biên Ḥa và vào cổng dễ dàng v́ anh họ tôi là trưởng toán quân cảnh tại đó. Anh tôi hướng dẫn tôi vào doanh trại phi đ̣àn của em tôi. Tôi trông thấy chiếc xe Honda 66, với chiếc guidon cao của em tôi c̣n dựng trong sân trướ c  phi đoàn mà nước mắt chực tuôn ra.  Sĩ quan trực phi đoàn ân cần nhưng không dấu được vẻ ái ngại khi tiếp chúng tôi. Anh mời ba tôi vào nắm nghỉ trên một chiếc giường nệm phía trong và tôi ngồi với anh ở văn pḥng.  Anh kể với tôi rằng; sáng nay Quan lái chiếc gunship  với copilot lá thiếu úy Ẩn cùng chiếc gunship thứ hai  hộ tống một hợp đoàn trực thăng của  phi đoàn đổ quân xuống An Lộc. Khi tới suối Tàu Ô, có lẻ thấy  hết nguy hiểm cho hợp đoàn nên Quan quay trực thăng lại và bị trúng pḥng không Việt cộng tại đó. Máy bay Quan rơi xuống đất bốc cháy, chiếc thứ hai đáp xuống tiếp cứu, chỉ t́m thấy phi công phụ,  cơ khí viên phi hành và xạ thủ đại liên mà không thấy Quan. Chiếc thứ hai này cũng bị trúng đạn Việt cộng nhưng ráng  bay đi vá đáp xuống một đồn địa phương quân gần đó trước khi toàn bộ phi hành đoàn được một trực thăng khác đến tải thương về bệnh viện Cộng Ḥa.

Viên sĩ quan trực phi đoàn an ủi tôi:  hợp đoàn c̣n đang công tác và nhân tiện t́m kiếm Quan, bác và anh ráng chờ tới chiều hợp đoàn về để biết tin tức về Quan.  Nhưng chiều đến, khi tất cả trực thâng của hợp đ̣an lân lượt đáp xuống băi, những chiến sĩ không quân  trong bộ combinaison đen, buồn bả đi ngang chúng tôi , gục đầu xuống sau khi chào . Tôi không c̣n và chắc vĩnh viễn không c̣n trông thấy dáng cao gầy của em tôi nữa. Lần này tôi không c̣n cầm được nước mắt nữa.

Hôm sau ba vợ của Quan, hành nghề taxi, buốn bă chở tôi lên bệnh viện Cộng Ḥa thăm thiếu úy Ẩn đang năm điều trị tại đây để hỏi thăm tin tức về em tôi. Ẩn kể lại rằng khi máy bay trúng đạn, động cơ tắt ngấm, Quan c̣n b́nh tỉnh chỉ chỗ trống dưới đất nói với Ẩn sẽ để máy bay đáp auto(đáp không động cơ mà bằng trớn của cánh quạt) xuống đó. Khi máy bay chạm đất, lật ngang và bốc cháy th́ Ẩn bị ngất.Khi  các đồng đội ở chiếc gunship thứ hai đén tiếp cứu, Ẩn tỉnh dậy nh́n sang ghế của Quan th́ thấy dây an toàn đă mở ra, nhưng  không ai thấy Quan ở đâu cả. Ẩn cho biết thêm ngoài Quan bị mất tích, trong ba người c̣n lại thị anh trung sĩ cơ khí viên phi hành bị phỏng nặng đă chết ở bệnh viện. Trước khi tôi từ giă ra về, Ẩn nắm tay tôi nói: anh ráng kiếm Quan, em tin Quan c̣n sống.

Cũng v́ lời nói của Ẩn, ngày hôm sau tôi quyết định xin theo phi đoàn của Quan, đang tham gia chiến trường An Lộc để t́m em tôi. Tôi lận khẩu colt 45 vào lưng quần đến xin phép đại úy đại đội trưởng để vào phi trường. Đại Úy Nhuận nói:  ông mang theo súng làm ǵ, chiến trường An Lộc lớn như vậy, một khẩu colt nhỏ này làm được ǵ. Tôi không trả lời ông mà nhủ thầm để tôi tự xử khi lọt váo tay Việt cộng.

Vào phi đoàn tôi được cho theo chiếc gunship của Quan mập (để phân biệt với Quan ốm hay Quan Huỳnh là em tôi). Quan mập là bạn thân của em tôi và nổi tiếng gan dạ trong phi đoàn. Vơ  Quan mập bán trong câu lạc bộ của phi đoàn. Quan mập nói với tôi: anh đừng lo, hể em thấy gương cấp cứu của Quan rọi lên th́ bất cứ giá nào em cũng đáp xuống cứu nó. Cả ngày hôm đó, tôi tham dự rất nhiều chuyến bay lên, đáp xuống căn cứ Lai Khê của Quan mập để bay công tác yểm trợ đổ quân, hay tiếp tế cho một cuộc hành quân khổng lồ giải tỏa An Lộc của quân đội ta và đồng minh.  Nhưng mục đích t́m em tôi đă không thành, không một dấu vết ǵ của em tôi trong ṿng lửa đạn mịt mù.

Sau hiệp định ngưng bắn Ba Lê,  tôi nghe nói mỗi lần đi công tác , khi bay ngang quốc lộ 13, trông thấy lính Việt cộng đi nghênh ngang trên đường, Quan mập bất chấp lệnh ngưng bắn, xả súng bắn rượt bọn Việt cộng chạy trối chết.  Sau cùng,  tôi lại nhận thêm một tin buồn, Quan mập tử trận ngay trên buồng lái trong một chuyến công tác. Quan ốm đên nợ nước để lại người vợ trẻ 21 tuổi một con và đang mang thai đứa thứ hai. C̣n Quan mập cũng hy sinh v́ nước để lại một người vợ trẻ mà tôi không biết có lưu lại ḍng máu oai hùng của người phi công mà cũng như em tôi sớm chấm dứt cuộc chơi ở tuổi 24. Ôi!  Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi.

 

Cuối năm 1973, tôi làm đơn xin tái biệt phái về bộ giáo dục và được chấp thuận. Lúc đó,  ngành giáo dục  chủ trương tản quyền, nên thay v́ về thẳng trường  Ngô Quyền tôi trfnh diện ở Sở Học Chánh Biên Ḥa,  (sau là Ty Giáo Dục Biên Ḥa). Tôi được tạm cử làm việc ở pḥng Học Vụ mà chủ sự là ông Lê Hồng Sanh. Đầu niên khóa 74-75, tôi xin về trường Ngô Quyền dạy lại.

Ở trường Ngô Quyền,  tôi t́m được mối giao t́nh thân hửu với các giáo sư đồng nghiệp, cùng ngày  dạy , nhưng với các vị dạy khác ngày có khi tôi chỉ biết tên đề trên thời khóa biểu mà không có dịp gặp mặt.  Lúc đó tôi thuộc nhóm giáo sư trẻ nên chơi thân với các anh Nguyễn Phi  Long, dạy toán (hiện ở Texas ),  Tô Văn Phú, dạy Vạn vật  (đă mất),  Trần Văn Phúc, dạy sử địa (đă mất),  Trần Thái Hùng, dạy toán (hiện ở Việt Nam),  Trần Vân Kỷ, dạy toán…Nhưng thỉnh thoảng, trong đêm ở lại Biên Ḥa tôi đến nhà trọ của anh Lê Quư Thể xem anh và các bạn đồng nghiệp khác xoa mạc chược. Sau này , tôi tận dụng đêm ở lại để dạy vài giờ toán cho các cours luyện thi ban đêm của anh Nguyễn Thành Dũng ở trường Nguyễn Du.

Dù hơn 37 năm đă qua, những kỷ niệm ở Biên Ḥa, dù đẹp hoặc không hay, dù vui hay buồn vẫn tồn tại trong kư ức của tôi. Những bữa ăn trưa ngon miệng với  Trần Thái Hùng ở quán Thu Hà hay quán b́nh Dân, những đêm cùng các bạn đồng ngũ  đi t́m hoa khôi Dốc Sơi,  lần nhậu nhẹt sinh ấu đả ở quán nhậu của ông thượng sĩ  trung tâm quản trị trung ương ở xă Tân Vạn  mà tôi chạy về đại đội dẫn lính đến uy hiếp tru sở xă, những tối vào phi trương Biên Ḥa xem vũ sexy ở các câu lạc bộ Mỹ…tưởng chừng mới xảy ra  không lâu.

Những địa danh:  cù lao Phố, ngả ba Vườn Mít, ngă ba Tam Hiệp,ngả  ba Tân Vạn, công trường Sông Phố…ba cây cầu:  cầu Gành , cầu Đồng Nai, cầu Hóa An, các yếu điểm quân sự hay hành chánh: phi trường, ṭa tỉnh, tiểu khu …là những nơi tôi từng lui tới và nhất là trường trung học Ngô Quyền,  nơi mà t́nh thầy tṛ năy nở và kéo dài đến ngày hôm nay dù thầy tṛ đều đầu bạc như nhau.

Có ai về xứ Bưởi cho tôi nhắn gởi nỗi niềm của một thầy giáo trẻ, một anh lính ba gai ngày nào của Biên Ḥa nay đă ngót nghét  ở độ tuổi”thất thập cổ lai hy” vẫn thương nhớ vùng đất thân yêu có con sông Đồng Nai hiền ḥa, có ngọn núi Bửu Long thơ mộng  và nhất là có những cô Bắc kỳ cũng như Nam kỳ nho nhỏ đáng yêu .

Montreal , đầu mùa tuyết rơi 2013,

Huỳnh Công Ân